Ngành sân khấu có tam vị Thánh Tổ. Ai đã làm nghề này đều rất tin vào Tổ nghiệp. Với người nghệ sĩ, Tổ nghiệp rất linh thiêng và luôn tường tỏ mọi chuyện.
Sự linh thiêng của Tổ nghiệp được minh chứng qua rất nhiều câu chuyện mà chỉ người trong nghề mới biết.
NSƯT Hữu Châu vẫn diễn "sung" dù vừa bị tai nạn
Cách đây vài năm, nghệ sĩ ưu tú Hữu Châu bị tai nạn. Vừa ngã xuống đường, anh bị hai chiếc xe máy phanh không kịp lao lên đâm bum bum vào lưng khiến sườn anh bầm đen. Một chân của Hữu Châu bị xe đè lên cũng đen thui vì máu bầm.
Vậy mà tối đó, anh vẫn đi diễn. Một tuần anh vẫn đều đặn 5 suất với vai Nguyễn Trãi. Chân Hữu Châu bị sưng to nên xỏ giày vô cùng khó khăn. Ở trong cánh gà, anh đi cà nhắc cà nhắc, vậy mà chỉ cần bước ra sân khấu, Hữu Châu đi đứng như chưa từng có gì xảy ra. Chỉ khi quỳ xuống, chân anh quá căng đau thì mới run run.
Nếu không phải Tổ độ thì sao Hữu Châu có thể làm được như thế khi vừa sáng mới bị xe tông.
(ảnh: Thanh Hiệp)
Sau này, Hữu Châu lấy cái chân run đó làm miếng diễn cho những suất sau. Trước đó anh nghĩ, Nguyễn Trãi tuy ngoài 60 nhưng cũng từng chinh chiến xa trường, dẫu không phải võ tướng thì cũng ngồi ngựa nhiều, chân khỏe.
Nhưng sau vụ tai nạn đó, anh nghĩ khác. Mình mới ngoài 50 mà chân còn yếu. Tuy ông Nguyễn Trãi ngồi ngựa nhưng là người dùng trí óc nhiều, tóc bạc sớm nên có lẽ chân ông cũng không được khỏe nữa. Phải quỳ lâu thì chân ắt sẽ run.
Có lần ngồi tâm sự với học trò về chuyện đời, chuyện nghề, Hữu Châu bảo, gặp chuyện buồn phiền, anh đều thắp hương bàn thờ Tổ.
Anh lấy hai tay vuốt hông ông Tổ rồi xoa lên đầu lên bụng mình, chỉ tới chiều là anh quên hết mọi muộn phiền.
Nghệ sĩ Năm Sa Đéc và "kỳ tích" ở Nhà hát Hòa Bình
Nghệ sĩ Năm Sa Đéc, vợ nhà sưu khảo Vương Hồng Sển một thời nổi danh cùng nghệ sĩ Bảy Nam - mẹ NSND Kim Cương. Theo lời kể của NSƯT Hữu Châu, bà Năm Sa Đéc tóc bạc trắng như cước, chuyên đóng các vai bà hội, mẹ chồng hung dữ. Bà xuất thân là dân hát bội nhưng tài năng ở cả lĩnh vực cải lương, kịch nói, phim ảnh.
Có lần bà đóng Đổng Trác (vai kép) phải độn cả một chiếc gối vào bụng cho oai phong bệ vệ. Vậy mà mỗi lần bà cười, cái bụng rung rung nhìn y như thật. Kỳ thực, bà Năm Sa Đéc để hai tay lên chiếc đai bụng, mỗi lần cười, ngón tay đẩy đẩy theo nhịp hơi. Vì tay áo rộng nên khán giả không thấy kỹ thuật tinh xảo này.
Kể thế để thấy tài năng của nghệ sĩ Năm Sa Đéc một thời được người trong nghề truyền tai nhau và ngưỡng mộ thế nào.
Năm 1987, kỷ niệm 1.000 suất diễn Lá sầu riêng (bà Năm Sa Đéc nổi tiếng trong vở này với vai bà hội) tại Nhà hát Hòa Bình. Hình nghệ sĩ Năm Sa Đéc và bà Bảy Nam (mẹ của NSND Kim Cương) được treo trịnh trọng hai bên. Họ là vedette của đêm diễn. Ở giữa là hình nghệ sĩ Kim Cương, Huỳnh Thanh Trà, Phạm Văn Hùng, Hữu Châu...
Năm đó, bà Năm Sa Đéc đã hơn 80 tuổi, người gầy guộc, nhỏ xíu. Vì quá lâu không diễn nên đứng trong cánh gà, bà run run hồi hộp.
Nghệ sĩ Năm Sa Đéc
Nghệ sĩ Hữu Châu nhẹ nhàng bảo "chừng nào con vỗ vỗ thì ngoại ra nha". Tới cảnh của bà Năm Sa Đéc, nghệ sĩ Hữu Châu vừa vỗ nhẹ một cái, bà dõng dạc bước ra sân khấu, mở cái khăn, cất giọng oang oang của bà hội đồng: "Rồi sao, nói nghe coi.... Lôi nó đi. Đàn bà con gái gì tối ngày cứ te rẹt te rẹt".
Dưới sân khấu, hơn 3.000 khán giả vỗ tay rần rần. Trong cánh gà, từ Hữu Châu, Lê Công Tuấn Anh, Bích Ngọc đến nghệ sĩ Kim Cương đều tròn mắt, thiếu điều sà xuống lạy!
Nếu không phải Tổ cho thì ai có thể nghĩ, một bà già hơn 80 tuổi có thể diễn được như vậy. Bà Năm Sa Đéc diễn xong lần đó, năm sau tức năm 1988 bà mất.
Nhiều năm sau, các nghệ sĩ thế hệ sau vẫn kể nhau nghe câu chuyện trong đêm diễn hôm đó. Trong vở "Lá sầu riêng" có cảnh cô Diệu (nghệ sĩ Kim Cương đóng) rót nước cho bà hội đồng, vô tình làm phỏng tay bà hội. Các nghệ sĩ sau này hầu như đều bỏ cảnh này nhưng bà Năm Sa Đéc vẫn giữ lớp diễn ấy.
Trước khi ra sân khấu, bà Năm Sa Đéc hỏi các nghệ sĩ trẻ "tụi con đứa nào có son đỏ cho ngoại mượn". Bà lấy son đỏ chà lên tay rồi bôi vaseline, làm bóng da giống như vết bỏng thật.
Nhìn thấy vậy, trong lòng các nghệ sĩ trẻ đều dâng lên sự kính nể bội phần về thái độ làm nghề chỉnh chu, nghiêm túc của tiền bối. Đó cũng là bài học làm nghề mà các nghệ sĩ sau này tự dặn mình khi còn ăn cơm Tổ.