Hàng năm, vào dịp 23 Tháng Chạp, nhân dân ta có phong tục làm lễ cúng Ông Công ông Táo. Đây được coi là tín ngưỡng dân gian có từ rất lâu đời ở nước ta. Người dân cũng cần biết một số lưu ý để nghi lễ được đầy đủ và chu đáo.
Dân Trí và Vietnamnet cho hay ngày 23 tháng Chạp hàng năm theo phong tục của người Việt là ngày cúng ông Công, ông Táo hay còn gọi là Tết Táo quân. Theo tín ngưỡng dân gian, ngày cúng ông Công, ông Táo chính là ngày vua bếp lên chầu trời báo cáo việc bếp núc, làm ăn, cư xử của gia đình trong năm đó.
Đây còn là tục lệ bày tỏ sự tri ân đối với các vị thần đã quanh năm lo toan cai quản duy trì nếp sinh hoạt gia đình, đồng thời nhắc nhở mỗi người có trách nhiệm hơn trong việc quan tâm, thu vén gia đình.
Mâm cỗ cúng ông công ông táo. Ảnh: Internet |
Dưới góc độ nhà nghiên cứu văn hóa dân gian, PGS - TS Trịnh Sinh cho biết: "Phong tục tiễn ông Táo về trời vào ngày 23 tháng Chạp không phải là hủ tục mê tín dị đoan, đó là một tín ngưỡng thờ cúng dân gian của dân tộc ta. Tín ngưỡng này thờ cúng các vị thần cai quản việc bếp núc trong mỗi gia đình.
Tín ngưỡng này mang ý nghĩa nhân văn, hướng con người ta tích cực làm việc tốt, sống lương thiện qua tích Táo quân lên chầu trời để báo cáo với Ngọc Hoàng việc làm tốt, xấu của gia chủ trong năm".
Theo đó, một số lưu ý được đưa ra để các gia đình có thể chuẩn bị cho nghi lễ tiễn ông Táo về chầu trời phù hợp và đầy đủ hơn.
1. Thời gian cúng ông Công ông Táo:
Bắt đầu từ ngày 21 tháng Chạp đến trước 12 giờ 23 tháng Chạp các gia đình có thể lựa chọn thời gian phù hợp để cúng ông Công ông Táo.
Khi cúng ông Công ông Táo, chỉ cần thấy hương cháy đến 2/3 là các gia đình có thể mang vàng mã ra hóa và mang cá đi phóng sinh, tiễn ông Táo về trời.
2. Đồ cúng trong lễ cúng ông Công ông Táo:
Nhà nghiên cứu văn hóa Trịnh Sinh nhấn mạnh: "Việc làm các mâm cỗ tùy thuộc vào hoàn cảnh điều kiện của gia đình. Nhiều người quan niệm phải mâm cao cỗ đầy mới tỏ rõ lòng thành nhưng suy nghĩ đó hoàn toàn không đúng, đi ngược lại những giá trị tốt đẹp của tín ngưỡng này".
Về điều này, giáo sư Lương Ngọc Huỳnh cho biết, ngoài cỗ, trà, hoa quả, gia chủ có thể chuẩn bị ba bộ quần áo, mũ, giày cho ba vị thần. Gồm: 3 chiếc mũ ông công, trong đó hai mũ đàn ông và một mũ đàn bà, một con ngựa bằng giấy với yên cương đầy đủ. Màu đỏ cho thần Thổ Công Táo Quân. Màu vàng cho Thổ Thần Thổ Địa. Màu trắng, hoặc màu xanh cho thần Thổ Kỳ. Vàng thuyền, vàng thỏi cho ba vị mỗi vị 99 nén. Những đồ vàng mã này sẽ được hóa (đốt đi) sau lễ cúng ông Táo.
Để ông Táo có phương tiện về chầu trời, lễ vật phải sắm 3 con cá chép (hay cá vàng) còn sống thả trong chậu nước, ngụ ý "cá hóa rồng" đưa ông Táo về trời. Nếu mua được ba con ba màu, đỏ, vàng, trắng là tốt nhất.
Lưu ý: Không đốt tiền âm phủ cho các vị thần vì họ là thần tiên, họ không phải là vong hồn người âm. Chuẩn bị thêm ba cây nến hoặc ba chiếc đèn dầu. Sau khi đã chuẩn bị đầy đủ lễ nghi cần thiết thì người lớn nhất trong nhà tắm rửa sạch sẽ, xúc miệng bằng rượu, trước khi làm thủ tục. Tiếp đó thắp 9 nén nhang, quỳ xuống lễ 9 lễ.
"Sau khi cúng sẽ phóng sinh cá ra ao hồ hay ra sông. Khi thả, dùng tay nâng nhẹ cá chép và từ từ thả xuống nước, tuyệt đối không được ném cả túi cá chép xuống sông hồ.
Vì hình thức phóng sinh cá chép là hành động nhân văn, thể hiện lòng nhân ái của người Việt Nam. Nhưng nhiều người mang cá đi thả theo kiểu thiếu ý thức. Họ bọc cá vào túi nilon rồi mang ra hồ ném cả bọc xuống nước. Cá vừa không sống được, lại vô hình chung xả rác ra nguồn nước", PGS-TS Trịnh Sinh nói.
3. Vị trí đặt đồ lễ:
Mâm lễ cúng Táo quân có thể đặt trên một cái bàn nhỏ, dưới ban thờ gia tiên hoặc ban thờ Táo quân trong bếp nhưng tuyệt nhiên không được để ở ban thờ Phật. Ngoài ra, có thể đặt mâm lễ Táo quân ở ngoài trời.
Lý giải điều này, nhà nghiên cứu văn hóa Trịnh Sinh cho hay: "Thờ cúng Táo Quân là tín ngưỡng thờ thánh, khác với tín ngưỡng thờ Phật. Do vậy các gia đình đặc biệt lưu ý đến chi tiết này để tránh nhầm lẫn".
*Bài chỉ mang tính chất tham khảo.
Hồng Hạnh (tổng hợp)