Tại phiên hội thảo chuyên đề 4: “Phát triển thị trường lao động bền vững, bảo đảm an sinh xã hội trong phát triển kinh tế - xã hội” thuộc Diễn đàn Kinh tế Việt Nam lần thứ 5 đang được diễn ra, ông Ngọ Duy Hiểu – Phó Chủ tịch Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam đã trình bày tham luận về tình hình doanh nghiệp bị cắt giảm đơn hàng, chấm dứt hợp đồng lao động đối với người lao động năm 2022.
Ông Ngọ Duy Hiểu đánh giá tình hình doanh nghiệp có nhiều khởi sắc. Điều này thể hiện qua các con số thống kê tình kinh tế - xã hội 11 tháng đầu năm 2022 so với cùng kỳ 2021 tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu hàng hóa ước tăng 11,8%, trong đó xuất khẩu tăng 13,4%; nhập khẩu tăng 10,1%, xuất siêu 10,6 tỷ USD.
Doanh nghiệp đăng ký thành lập mới và quay trở lại hoạt động tăng 33,2%, gấp gần 1,5 lần doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường; tổng số lao động đăng ký của các doanh nghiệp tăng 15,9%.
Cùng với đó số lao động đang làm việc trong các doanh nghiệp công nghiệp tăng 5,9%. Tình hình thiếu việc làm của người lao động tiếp tục được cải thiện (giảm 2,54%); tình hình thất nghiệp của người lao động vẫn tiếp tục duy trì xu hướng giảm (với mức giảm 1,70%).
Thu nhập bình quân của người lao động có sự cải thiện so với cùng kỳ năm 2021 và thời điểm trước dịch Covid-19 bùng phát năm 2019.
Cụ thể, so với cùng kỳ năm 2021, khi dịch Covid-19 đang diễn biến rất phức tạp ở nhiều địa phương, thu nhập bình quân của người lao động quý III năm 2022 tăng 30,1%, tương ứng tăng khoảng 1,6 triệu đồng.
So với cùng kỳ năm 2019, trước khi dịch Covid-19 xuất hiện tại Việt Nam, đời sống của người lao động đã trở lại trạng thái bình thường mới và được đảm bảo hơn, với thu nhập bình quân của người lao động tăng 14,5%.
“Tuy nhiên, từ tháng 9 đến nay, bên cạnh các doanh nghiệp tiếp tục sản xuất, kinh doanh tốt, mở rộng sản xuất, tuyển dụng thêm lao động, đã xảy ra tình trạng nhiều doanh nghiệp ở các ngành nghề, địa phương.
Đặc biệt là ngành dệt may, da giầy, chế biến gỗ, điện tử gặp khó khăn, bị thiếu, cắt giảm đơn hàng, dẫn đến hàng trăm ngàn người lao động bị giảm giờ làm, mất việc làm, ảnh hưởng nghiêm trọng tới việc làm, thu nhập, đời sống của một bộ phận người lao động và gia đình họ”, ông Ngọ Duy Hiểu cho biết.
Số lượng người nhận bảo hiểm thất nghiệp 10 tháng đầu năm 2022 cũng tăng khá mạnh so với cùng kỳ năm 2021. Tại 4 tỉnh, thành phố phía Nam cho thấy Tp.HCM tăng 25,88%, Bình Dương tăng 39,08%, Đồng Nai tăng 54,69% và Tiền Giang tăng 66,5%.
Theo tổng hợp của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam tại các doanh nghiệp đã thành lập công đoàn cơ sở, từ tháng 9/2022 cho đến hết ngày 10/12/2022 đã có 1.242 doanh nghiệp (tại 44 tỉnh, thành phố) gặp khó khăn, bị cắt giảm đơn hàng nên phải giảm giờ làm của 482.120 người lao động.
Trong đó giảm giờ làm hoặc đang ngừng việc có hưởng lương là 433.908 người, chiếm 90% tổng số người bị ảnh hưởng; tạm hoãn thực hiện hợp đồng lao động, nghỉ việc không hưởng lương là 6.570 người, chiếm 1,36%, chấm dứt hợp đồng lao động với 41.642 người, chiếm 8,64% tổng số người bị ảnh hưởng
Số lao động bị ảnh hưởng trên phần lớn ở các doanh nghiệp FDI (chiếm 75% tổng số lao động bị ảnh hưởng), tập trung trong 3 ngành dệt may, da giầy, chế biến gỗ (chiếm 77% tổng số lao động bị ảnh hưởng).
Chủ yếu ở các tỉnh, thành phố khu vực phía Nam như Tp.HCM (52.290 người), Long An (16.180 người), Tây Ninh (26.086 người), Đồng Nai (111.163 người), Bình Dương (87.555 người), An Giang (10.995 người)... Tổng chung khu vực phía Nam có 341.544 người lao động bị ảnh hưởng, chiếm 70% tổng số người lao động bị ảnh hưởng của toàn quốc.
Điều đáng quan tâm là có đến 36% người lao động đang làm việc trong các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu kinh tế và có khoảng 8% trong số đó là lao động nữ từ 35 tuổi trở lên và khoảng 5% là lao động nữ đang trong thời kỳ thai sản, nuôi con nhỏ dưới 12 tháng tuổi.
Ông Ngọ Duy Hiểu cho rằng tình trạng doanh nghiệp bị cắt giảm đơn hàng, người lao động bị mất việc làm hoặc giảm việc làm để lại hệ lụy rất lớn, nhất là thời điểm Tết Nguyên đán đến gần.
Đối với nền kinh tế, đó là sự giảm sút về năng suất lao động, giảm sút về tổng sản phẩm, về giá trị kinh tế và kéo theo là ảnh hưởng đến tốc độ tăng trưởng của cả năm 2022, thậm chí sang những tháng tiếp theo của năm 2023, tác động tới cân đối lớn của cả nền kinh tế.
Trong thời gian tới tình hình thế giới tiếp tục có nhiều bất ổn, biến động khó lường; dự báo có thể xảy ra suy thoái toàn cầu. Cùng với đó, tình hình sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp còn gặp khó khăn, đơn hàng sẽ tiếp tục bị cắt giảm có thể hết quý I, thậm chí quý II/2023 dẫn đến nhiều người lao động bị thiếu, mất việc làm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến thu nhập, đời sống.
Theo tổng hợp từ các công đoàn cơ sở, dự kiến trong tháng 12 và những tháng đầu năm 2023, sẽ có 667 doanh nghiệp tiếp tục thực hiện giảm giờ làm của 271.736 lao động và 88 doanh nghiệp có kế hoạch cắt giảm 15.769 lao động.
Trước tình hình trên, các cấp công đoàn đã đã nhanh chóng vào cuộc và triển khai nhiều biện pháp nhằm giảm bớt khó khăn cho người lao động. Và có các hoạt động nhằm giảm bớt khó khăn cho người lao động, giữ được nguồn nhân lực có tay nghề, góp phần ổn định thị trường lao động, sẵn sàng cho giai đoạn tái phục hồi trong năm 2023.