Cá anh vũ là loài cá quý hiếm thường được làm cá tiến vua trong thời kỳ phong kiến ở Việt Nam. Ngày nay, khi đời sống được nâng cao, người ta chọn cá anh vũ để làm quà biếu Tết. Và giá của loài cá này cũng thuộc hàng “cắt cổ”.
Anh Hoàng Việt, chủ một cửa hàng tại quận Hà Đông, Hà Nội kinh doanh cá anh vũ cho biết: "Hiện nay, cá Anh Vũ với giá lên tới vài triệu đồng một kg. Đặc biệt giá của một kg cá Anh Vũ sống lên tới 2,5 đến 3,5 triệu đồng tùy vào chủng loại và cân nặng, loại cá đã chết có giá khoảng 1 triệu đồng/kg."
Sở dĩ, cá anh vũ có giá "cắt cổ" như vậy vì nhập về rất khó khăn và nguồn hàng khan hiếm, nên mỗi lần chỉ chuyển được khoảng 20 con và phải mất hàng tuần để vận chuyển bằng xe ôtô từ vùng Tây Nguyên ra Hà Nội.
Để có thể đưa được cá sống ra đến Hà Nội bằng xe ôtô trên quãng đường khoảng 1.200 km, thì khâu tuyển chọn và chăm sóc cá phải thường xuyên dừng xe cho cá nghỉ theo dõi... nếu cá chưa lành vết thương đi và nhanh thì cá sẽ chết. Trước đây, để có thể đưa cá ra Hà Nội chỉ có cách giết cá rồi cấp đông vận chuyển bằng đường máy bay ra.
Công đoạn thu gom cá còn khó hơn nhiều lần do số lượng cá đánh bắt được rất ít do phương pháp đánh bắt rất khó và phải làm thủ công. Do đặc trính là một loài sống ở vùng nước sâu và thường trốn trong hang đá nên rất khó bắt. Thông thường vào mùa lạnh khoảng tháng 1 đến tháng 4 dương lịch cá ra khỏi hang kiếm ăn nên người dân bắt đầu lặn xuống đáy sông và dùng lưới vây bắt cá.
Thức ăn chủ yếu của cá Anh Vũ là rêu bám đá, và sống ở vùng nước sạch thường ở trong hang sâu nước chảy xiết nên rất chậm lớn. Để đạt được trọng lượng từ 4 đến 8kg thì con cá Anh Vũ phải có tuổi thọ từ 10 đến 15 năm. Những năm trở lại đây, các dòng sông phía Bắc hầu như loài cá này đã tuyệt chủng hoặc số lượng rất ít.
Hiện tại ở các dòng sông thuộc Tây nguyên có 2 loại cá Anh Vũ, một loài có vẩy màu xanh ánh đỏ là cá Anh Vũ thường và loại khác trên mũi và miệng có nhô lên sụn khi được khoảng 2kg cân trở lên thì mặt chuyển sang màu vàng được là loại Anh Vũ vàng có giá đắt hơn và được nhiều người săn lùng.
Cá chỉ sống ở nơi nước xiết, nên thịt rất săn chắc lại có tính ôn, có thể chữa các bệnh nóng nhiệt, táo bón và bồi bổ thận, hoàn. Cũng vì sống ở vùng nước xiết, nên cá có cái miệng cực khỏe để bám vào vách đá, hàng giờ cạo rêu đá ra ăn nên miệng bành ra như mõm lợn. Theo những ngư dân lão luyện, cái “mõm lợn” ấy chính là bộ phận ngon nhất và đắt nhất của cá anh vũ.
Huyền sử người Việt cổ truyền lại rằng, cá Anh Vũ có ở Việt Nam từ hai ngàn năm trước Công nguyên, được một người dân dâng lên Vua Hùng. Vua Hùng ban tên Anh Vũ, phong là "Văn Lang đệ nhất ngư" và ra chiếu dụ yêu cầu dân chúng nếu bắt được loài cá này phải dâng triều đình.
Hiện nay, khi đời sống nâng cao, nhiều người sẵn sàng chi hàng chục triệu đồng để có thể thưởng thức loài cá tiến vua này. Nhất là trong dịp Tết Nguyên đán, nhiều người cũng săn lùng loài cá quý hiếm này để làm quà biết cho người thân, bạn bè. Họ quan niệm khi ăn loài cá này sẽ mang lại nhiều may mắn và sức khỏe.
Thuận Phong