Chất bảo quản thường là các chất hóa học có khả năng ức chế, tiêu diệt vi khuẩn, nấm mốc… để chúng không phát triển theo hàm lượng quy định của các cơ quan quản lý, nếu vượt ngưỡng có thể gây hại gan, thận, dạ dày, hệ thần kinh...
Chị Hà Dung, MC tiệc cưới khá đắt sô tại TP.HCM băn khoăn: “Tôi thường chọn một số loại thực phẩm chức năng để bồi bổ cơ thể, giúp đẹp da. Tuy nhiên, gần đây tôi… té ngửa khi biết một trong các sản phẩm mình đang dùng có chất bảo quản ảnh hưởng xấu đến sức khỏe. Cảnh báo của cơ quan chuyên môn giúp tôi thận trọng hơn khi chọn sản phẩm, dù việc này không hề đơn giản”.
Theo các chuyên gia, muốn bảo quản một loại thực phẩm chức năng cần có nhiều yếu tố như: nguyên liệu đầu vào, công nghệ chế biến, chất bảo quản, bao bì sản phẩm… Trong đó, sử dụng chất bảo quản là một cách dễ dàng và đơn giản nhất. Chất bảo quản thường là các chất hóa học có khả năng ức chế, tiêu diệt vi khuẩn, nấm mốc… để chúng không phát triển. Kèm theo đó, chất này cũng giúp sản phẩm ít bị tác động của môi trường, thời tiết gây oxy hóa, biến đổi màu sắc, mùi vị, giữ sản phẩm nguyên vẹn trong một khoảng thời gian nhất định. Để đảm bảo an toàn, các chất này phải nằm trong danh mục cho phép, hàm lượng an toàn theo quy định của các cơ quan quản lý.
Tuy nhiên, trên thực tế, không phải đơn vị sản xuất nào cũng nghiêm chỉnh chấp hành các yêu cầu trên. Thậm chí, vì yếu tố lợi nhuận họ sử dụng các chất bảo quản một cách bừa bãi, hoặc chất bị cấm, hàm lượng vượt ngưỡng… gây ảnh hưởng sức khỏe người dùng. Tác hại của các chất bảo quản trên thường gây ra với gan, thận, dạ dày, hệ thần kinh. Ví dụ, axit benzoic khi vào cơ thể tác dụng với glycocol chuyển thành axit hippuric không thải độc ra ngoài, ảnh hưởng gan, thận. Hydro peroxyt có tính chất sát khuẩn được dùng có điều kiện. Ngoài việc độc hại, che giấu sự biến chất của thực phẩm các chất trên còn là chất oxy hóa mạnh, phá hủy nhiều chất dinh dưỡng trong thực phẩm như vitamin C, E, oxy hóa các axit béo chưa no tạo ra các peroxyt độc hại…
Theo các chuyên gia, thực phẩm chức năng thường có hai loại: sản phẩm khô và dạng nước. Sản phẩm khô (dạng miếng, viên nang, bột) có thể bảo quản lâu hơn và bị hỏng chủ yếu bởi oxy hóa. Vì thế, dù nói là không có chất bảo quản nhưng vẫn có thành phần chất chống oxy hóa trong sản phẩm, nếu không sản phẩm chỉ để được chừng ½ tháng hoặc 1 tháng. Trường hợp thực phẩm khô sản xuất đúng quy trình, tiêu chuẩn bao bì đạt chuẩn, đóng bao bì trong môi trường sạch thì sản phẩm mới có thể tồn tại vài tháng.
Với thực phẩm dạng nước thường có hạn sử dụng ngắn hơn do đó dễ bị hỏng. Nếu loại sản phẩm không chất bảo quản, hạn sử dụng được 6-9 tháng, thì cơ bản chất lượng nguyên liệu đầu vào phải tốt, quá trình sản xuất khi nguyên liệu nấu sôi kỹ, phải đóng gói khi sản phẩm đủ độ nóng, giúp thanh trùng sản phẩm bằng hơi nóng. Nếu đóng gói khi nguyên liệu đã nguội, thực phẩm nhanh hỏng, chua.
“Thực phẩm chức năng có sử dụng chất bảo quản hay không, khó có thể nhận biết bằng cảm quan. Vì thế, ngoài việc đọc hạn sử dụng, chất bảo quản thì người dùng nên cảm nhận về bao bì. Ví dụ, bao bì, nắp hộp gắn miệng thủ công, chất liệu bao bì không đảm bảo, hạn sử dụng dài… thì chắc chắn lượng chất bảo quản phải nhiều để kéo dài thời gian tồn tại sản phẩm”, một chuyên gia về công nghệ sinh học thực phẩm cho hay.Theo đó, tốt nhất khi mua sản phẩm chức năng, nên lựa chọn loại không sử dụng chất bảo quản hoặc có hạn sử dụng ngắn, đây cũng là xu hướng của thế giới đang hướng đến.
Nên chọn loại có thông tin về ngày sản xuất và ngày hết hạn được in chìm và in trực tiếp vào nhãn gốc hoặc bao gói tại thời điểm sản xuất ra sản phẩm, in bằng loại mực “chết” (không thể tẩy xóa). Người tiêu dùng cần mua sản phẩm của hãng có uy tín, trên bao bì ngoài địa chỉ xuất xứ rõ ràng thì phải có mã vạch đúng. Mã vạch thể hiện trách nhiệm, uy tín của đơn vị sản xuất đối với sản phẩm và đối với người tiêu dùng.
P.V