Nếu Omar Mateen thực sự chỉ hành động một mình trong vụ xả súng khúng bố vào quán bar đồng tính làm 49 người thiệt mạng thì đó sẽ là một ngoại lệ, khách hoàn toàn so với các quy tắc hoạt động của IS tại Mỹ từ trước đến giờ.
Sau vụ thảm sát hôm chủ nhật vừa rồi, giới chức và báo chí thường dùng từ "sói đơn độc" khi mô tả về Omar Mateen, một thuật ngữ thường được dùng để chỉ hình ảnh của cá nhân cô lập, cực đoan, tuyên truyền những suy nghĩ, quan điểm cá nhân bằng các hành vi bạo lực và thực hiện những âm mưu một mình.
Nhưng Reuters đã xem xét lại khoảng 90 trường hợp khủng bố liên quan tới nhà nước Hồi giáo, số liệu tại các Sở Tư pháp từ năm 2014 cho thấy ba phần tư trong số những trường hợp đã bị cáo buộc không hành động đơn độc, họ là thành viên của một nhóm từ 2 đến 10 người. Những người còn lại tham gia với vai trò thảo luận và cùng lên kế hoạch.
Ngay cả trong những trường hợp những người còn lại không liên quan trực tiếp đến kế hoạch khủng bố, họ hầu như luôn luôn tiếp xúc hoặc có liên hệ tình cảm với bị cáo , cho dù qua tin nhắn văn bản, email hoặc mạng các trang web, theo tài liệu của tòa án. Chỉ có dưới 10 trường hợp có liên hệ với một nhóm nhưng cuối cùng bị buộc tội hành động hoàn toàn một mình.
Các "con sói đơn độc" chỉ là hình ảnh che lấp cho cả một tập thể mà các cá nhân trở nên cực đoan thông qua hiệp hội những người cùng chí hướng, đúng hơn phải gọi đó là những " hang ổ sói ", các chuyên gia về sự cực đoan và chống khủng bố nói.
"Chúng ta tập trung quá nhiều vào các công cụ trực tuyến mà quên đi rằng chúng ta đang thiếu mà có một kết nối rất con người xảy ra ở đây" Karen Greenberg , người điều hành Trung tâm An ninh quốc gia tại Đại học Fordham ở New York cho biết.
Chính quyền Hoa Kỳ hôm thứ 2 tuyên bố họ đang điều tra về việc có sự liên hệ trực tiếp nào giữa Omar Mateen và IS hay không. Dù Omar Mateen đã thề trung thành với IS và IS cũng nhận trách nhiệm về vụ việc thông qua sóng phát thanh. Nhưng đa số các quan chức Mỹ đều cho rằng Omar Mateen hành động đơn độc.
Giám đốc FBI James Comey cho biết động cơ chính xác của nghi phạm vẫn còn chưa rõ ràng, nhưng đã có những dấu hiệu mạnh mẽ khiến ông tin rằng động cơ của nghi phạm được lấy cảm hứng từ các nhóm khủng bố nước ngoài và các nhà chức trách đã "rất tự tin " cho rằng căn nguyên của sự cực đoan trong nghi phạm phát triển do các thông tin mà nghi phạm tìm hiểu trên Internet.
Xâm nhập theo nhóm
Các nỗ lực nhằm chống lại các hoạt động "khủng bố tự phát" đã bắt đầu tập trung hơn vào nghiên cứu động cơ của các thành phần này. Trong một bài phát biểu tháng mười hai tại một hội nghị chống khủng bố ở New York , Comey cho biết các nhà điều tra cần gia đình và bạn bè để giúp họ xác định những cá nhân có tiềm năng hặc mầm mống tư tưởng cực đoan đó sẽ là những nguồn thông tin quý giá bên cạnh việc căn cứ vào những thông tin mà cá nhân đó thường xuyên tìm hiều trên Internet.
"Nếu họ đi ra và tương tác với các nhóm nhỏ người, ai là người có thể nhìn thấy họ? " ông nói . "Chỉ có thể là những người thân của họ ".
Trong tháng hai, FBI đã lập một trang web để giáo dục thanh thiếu niên về sự nguy hiểm của chủ nghĩa cực đoan để giúp phụ huynh, các nhà lãnh đạo cộng đồng quyết định khi nào phải can thiệp và báo cáo ngay khi có những hành vi gây nghi ngờ.
Bộ Tư Pháp Mỹ cho biết hơn một nửa trong số hơn 90 trường hợp bị bắt vì có liên quan đến các hoạt động khủng bố là có liên hệ trực tiếp với IS. Và bộ Tư Pháp cũng cho rằng số còn lại thì đang tiến hành những nỗ lực để liên hệ với IS, dù điều này là chưa được xác thực và đang gây tranh cãi tại các phiên xử do các bị cáo một mực phủ nhận.
Những đồng phạm có thể là bạn thân, vợ - chồng, anh-em,.... với nghi phạm. Trong một số trường hợp, nhóm bao gồm một số bị cáo từ cùng một cộng đồng , chẳng hạn như cuộc điều tra về nhóm Minnesota, trong đó có 10 người gốc Somali bị buộc tội âm mưu hỗ trợ Hồi giáo Nhà nước. Ba nghi phạm bị kết án tại phiên tòa trong tháng này , trong khi sáu người khác đã nhận tội. Trong một trường hợp khác, một căp vự chồng đã giết chết 14 người vào tháng 12 ở San Bernardino, California.
Khi các trường hợp nghi phạm có xu hướng gia tăng, FBI nên sử dụng các phương pháp truyền thống, dựa vào trí thông minh của con người như cài các điệp viên vào các nhóm để tiếp xúc trực tiếp với các đối tượng. Thay vì nghiên cứu về một cá nhân có nguy cơ tiềm ẩn thông qua các phương tiện truyền thông xã hội.
Mặt đối mặt tương tác có thể tăng tốc quan điểm cực đoan, gia tăng tính bạo lực, các chuyên gia cho biết. Và nó có thể thu hút những người "nhạy cảm với sự cám dỗ từ hình ảnh những chiến binh Jihah".
"Những 'Con sói đơn độc' thường là những kẻ tâm thần hoặc mắc các vấn đề về tâm lý, và rất ít chiến binh thánh chiến có vấn đề về tâm lý hay tinh thần" Jytte Klausen, một giáo sư tại Đại học Brandeis chuyên về cực đoan nói.
Việc tuyên truyền trực tuyến chỉ góp phần nào đó trong việc "tiếp lửa" cho các cá nhân mà thôi. Tưởng tượng rằng nếu các cá nhân chỉ đơn giản là trao đổi thông qua các hoạt động trực tuyến, thì sự cực đoan cũng không thể lớn đến mức gây ra một hành động khủng bố nào đó. Max Abrahms, giáo sư tại Đại học Northeastern, người đã nghiên cứu các nhóm cực đoan nói. "Rõ ràng không thể có sự thay thế của một xã hội thực tế trong mỗi con người".
Đi săn nỗi sợ hãi
Một trong những trường hợp cho thấy vai trò quan trọng của động lực nhóm tác động đến các cá nhân ra sao là trường hợp một nhóm gồm sáu bị cáo trong khu vực New York đã thực hiện các âm mưu đánh bom và tim cách gia nhập IS.
Nader Saadeh và bạn của mình , một sinh viên đại học thành phố New York tên Munther Omar Saleh , đã tin tưởng rằng 2013 chính là năm tận thế của Trái Đất, theo các công tố viên. Hai chàng trai 20 tuổi quyết định tạo ra một " đội quân nhỏ " gồm các bạn bè, và cuối cùng họ tuyển được thêm bốn người khác , hai trong số đó là sinh viên 21 tuổi Samuel Topaz và một người bạn 16 tuổi tên Imran Rabbani Saleh.
Những thanh niên này đã dành nhiều tháng thảo luận về kế hoạch tham gia nhà nước Hồi giáo Syria hoặc tiến hành một cuộc tấn công bằng bom trong lãnh thổ Hoa Kỳ , theo các nhà điều tra .
Các nhà chức trách chỉ bắt đầu nhận thức thấy vấn đề khi mẹ của Topaz gọi điện cho FBI vào năm 2015 và báo cáo về các hành vi bất thường của con trai mình. Mẹ của Topaz là người Công giáo từ Cộng hoà Dominica, còn cha của Topaz là người Do Thái đến từ Israel, Topaz đã bỏ học và bắt đầu dành phần lớn thời gian của mình với hai bạn cùng lớp, Saadeh và anh trai của Saadeh, Alaa. Topaz cải sang đạo Hồi và đã bắt đầu nói chuyện về du lịch ở nước ngoài.
Các anh em Saadeh đã cố gắng để tuyển dụng Topaz bởi chúng "nắm được sự bất an của Saadeh", mẹ Topaz nói.
Vào tháng Năm năm nay, Alaa Saadeh đã bị kết án 15 năm tù sau khi nhận tội âm mưu cung cấp hỗ trợ vật chất cho Nhà nước Hồi giáo. Em trai của Alaa, Topaz và Rabbani cũng đã nhận tội và đang chờ tuyên án.
Saleh, người bị cáo buộc âm mưu đặt bom tự chế tại New York, đã bị bắt trong tháng 6 năm 2015 khi y và Rabbani đã tấn công một chiếc xe giám sát thực thi pháp luật mà bọn chũng đã theo dõi họ. Saleh và một bị cáo khác, Fareed Mumuni, không nhận tội.
Tại phiên tòa, Alaa Saadeh nói với các thẩm phán rằng hắn hành động như vậy một phần vì tình yêu của hắn dành cho em trai là quá lớn sau khi cha mẹ của hắn bị trục xuất. "Tôi có thể giúp em trai của mình, tôi sẵn sáng làm nhiều hơn thế nữa để giúp nó".