Trong dịp này, có khá nhiều phong tục truyền thống có ý nghĩa sâu sắc của người Việt, cầu mong một năm mới an lành, may mắn và an khang.
1. Tục cúng ông Công ông Táo
Ngày 23 tháng Chạp âm lịch được xem là ngày cúng Ông Công ông Táo. Đây là ngày các Táo lên thiên đình để báo cáo mọi việc trong gia chủ với Ngọc hoàng.
Do đó, đến ngày này những gia đình Việt Nam sẽ dọn dẹp nhà bếp sạch sẽ, mua cá về cúng để tiễn ông Công ông Táo về trời.
2. Tục gói bánh chưng
Bánh chưng được biết đến là một trong những món ăn truyền thống có từ thời vua Hùng và không thể thiếu trong những ngày Tết.
Các gia đình thường gói bánh chưng từ ngày 27, 28, 29 Tết, đây cũng là một món quà biếu ý nghĩa cho họ hàng và bạn bè trong dịp này.
3. Tục chơi hoa vào dịp Tết
Tục chơi hoa vào dịp Tết được xem là một trong những tục quen thuộc của nhiều người.
Hoa đào của miền Bắc, hoa mai của miền Nam và quất là một trong những cây tượng trưng cho sự may mắn, hạnh phúc và thịnh vượng.
Tại Việt Nam hiện nay có thêm nhiều loài hoa đẹp khác được người dân yêu thích mua về trang trí trong nhà để chào đón năm mới như hoa lan, hoa ly, hoa cúc...
4. Tục bày mâm cũ quả
Mâm ngũ quả đặt lên bàn thờ tổ tiên là phong tục không thể thiếu trong ngày Tết của người Việt nhằm cầu mong một năm mới may mắn và Bình An.
Mâm ngũ quả bao gồm 5 loại quả khác nhau nhưng truyền thống văn hóa này ở các tỉnh miền Bắc, Trung, Nam có những điểm khác nhau.
5. Thăm mộ tổ tiên
Các con cháu trong gia đình sẽ cùng nhau đi thăm, viếng và làm sạch đẹp nơi an nghỉ của ông bà, tổ tiên, người thân của mình.
Đây được xem là một phong tục phổ biến của người Việt thể hiện đạo hiếu cũng như lòng kính trọng đối với các đấng sinh thành.
6. Tục lau dọn nhà cửa
Trong quan niệm của người Việt, nam mới mọi thứ đều phải gọn gàng và sạch sẽ.
Chính vì thể, việc dọn dẹp nhà cửa, đồ vật sạch sẽ trong những ngày cuối năm mang ý nghĩa sắp xếp lại những điều chưa ổn thỏa, xỏa bỏ những điều không tốt của năm cũ và chuẩn bị chào đón năm mới với tài lộc, may mắn.
7. Cúng tất niên
Những gia đình Việt thường làm mâm cơm thắp hương mời thần linh, gia tiên về ăn tết cùng gia đình vào chiều 30 Tết, đồng thời kết thúc năm cũ và chuẩn bị đón năm mới nhiều tài lộc.
8. Tục hái lộc đầu năm
Tục hái lộc đầu năm là phong tục truyền thống của người Việt.
Việc hái lộc thường được thực hiện vào đêm giao thừa hoặc sáng sớm mùng một Tết cầu may mắn, rước lộc vào nhà.
9. Tục đón giao thừa
Giao thừa là thời điểm chuyển giao giữa năm cũ và năm mới, là thời gian quan trọng khi trời đất giao hòa.
Lễ cúng giao thừa hay còn gọi là lễ trừ tịch diễn ra vào phút cuối của năm với ý nghĩa xóa bỏ hết những điều xấu của năm cũ, đón những điều tốt đẹp của năm mới.
10. Tục xông đất
Bước sang năm mới, ai là người đầu tiên bước vào nhà cùng lời chúc mừng năm mới thì được gọi là người Xông đất.
Theo như quan niệm của người Việt, người xông đất đầu năm rất quan trọng, do đó các gia đình thường chọn những người hợp tuổi, hiền lành, gia đình hạnh phúc, làm ăn phát đạt và tính tình vui vẻ để xông nhà.
11. Tục mừng tuổi đầu năm
Người Việt có phong tục đi Chúc Tết các họ hàng, bạn bè trong những ngày Tết.
Thường trong ngày sáng mùng 1 Tết, các con cháu sẽ chúc thọ, mừng tuổi ông bà, cha mẹ mình.
Sau đó, các con cháu được ông bà, cha mẹ mừng tuổi lại những đồng tiền mới được đựng trong phong bao lì xì đỏ để lấy may kèm cùng lời chúc.
12. Tục Xuất hành đầu năm
Ngày mùng 1 Tết Nguyên đán, người Việt thường chọn giờ đẹp, hướng đẹp phù hợp với tuổi để xuất hành với ý nghĩa hy vọng gặp nhiều may mắn mỗi khi ra khỏi nhà.
13. Tục đi lễ chùa đầu năm
Tục đi lễ chùa đầu năm mới là một nét đẹp văn hóa tâm linh trong đời sống của người Việt.
Việc đi chùa đầu năm với mong muốn cầu xin một năm mới may mắn, phúc lộc và bày tỏ tấm lòng thành kính của mình đối với đức Phật, tổ tiên.