Sau 2 năm vắng bóng, tục chém lợn của người dân làng Ném Thượng, Bắc Ninh lại được diễn ra mặc “bão” dư luận phản đối.
Trao đổi với PV về vấn đề này, GS Ngô Đức Thịnh – Nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Văn hóa Việt Nam phân tích: “Sở dĩ người dân Ném Thượng chém lợn trở lại là xuất phát từ phản đối của Tổ chức Động vật châu Á. Tổ chức này cho rằng tục chém lợn là dã man.
Theo tôi, sở dĩ năm nay họ chém lợn trở lại là xuất phát từ lời phản đối của Tổ chức Động vật châu Á. Tổ chức này cho rằng tục chém lợn là dã man.
Người dân Ném Thượng thì không ai coi hành động của họ là dã man cả. Từ đó, dân họ đã tổ chức chém lợn trong lễ hội như một cách phản ứng lại”.
Về việc, Tổ chức Động vật châu Á nhiều lần kiến nghị người dân bỏ tục chém lợn trong lễ hội tại làng Ném Thượng vì cho rằng đây là cổ tục dã man. GS.Thịnh cho rằng: “Ý kiến cho rằng tục chém lợn là dã man vì họ không hiểu lý do tại sao người dân làm như thế”.
GS Ngô Đức Thịnh – Nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Văn hóa Việt Nam.
Lý giải việc vẫn giữ nghi thức trên, các cụ cao tuổi làng Ném Thượng cho biết, họ vẫn giữ nghi thức chém lợn vì đây là nghi thức cúng tế thần linh truyền thống của làng Ném Thượng với ý nghĩa tốt đẹp là tôn vinh công lao của thành hoàng Đoàn Thượng, nhắc nhở con cháu về truyền thống anh dũng và cầu cho mùa màng bội thu...
Các cụ cao niên trong làng cũng bày tỏ sự bức xúc khi có nhiều tổ chức cá nhân đánh giá lễ hội là dã man. Bản thân người dân Ném Thượng cho rằng, đây là lễ hội truyền thống có từ hơn 800 năm trước, do chiến tranh nên mới được khôi phục trong thời gian gần đây, các nghi thức trong lễ hội không vi phạm pháp luật và ngay nghi thức chém lợn ở sân đình cũng vậy. Đó là nét văn hóa truyền thống được lưu truyền qua nhiều đời nay.
“Lễ hội này nhằm tưởng nhớ công ơn ngài Lý Đoàn Thượng chứ không phải Lý Công. Sau khi đánh thắng giặc, ngài đã về đây giết lợn khao quân. Người dân làng đã vinh danh ông là thành hoàng làng và lễ hội là để tưởng nhớ vị thành hoàng làng này”, ông Nguyễn Văn Hưng người dân tại Ném Thượng nói.
“Người dân Ném Thượng chém lợn nhằm tạo không khí vui tươi, phấn khởi, cầu cho một năm may mắn, mùa màng bội thu… Tức là, việc chém lợn nhằm mục đích tốt đẹp chứ không phải xấu. Tuy nhiên, ngày nay, tục chém lợn không còn phù hợp thì đúng.
Chúng ta không thể giải quyết vấn đề văn hóa bằng mệnh lệnh được mà phải bằng nhận thức của chính người dân. Một trong những nguyên tắc của văn hóa là chủ thể văn hóa có quyền duy trì cái đó hoặc không”, GS. Thịnh nói.
Nghi lễ chém lợn được diễn ra ngay giữa sân đình. Chuyên gia cho rằng đây là hành động "phản kháng" lại Tổ chức Động vật Châu Á vì họ không hiểu ý nghĩa của nghi lễ.
Nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Văn hóa Việt Nam nói thêm, không thể nói phong tục đó là phong tục xấu. Chỉ có điều, trong xã hội hiện nay, phong tục đó không còn phù hợp, nhạy cảm thì cần tuyên truyền vận động, thuyết phục người dân địa phương để họ hiểu. Họ sẽ dần dần thay đổi.
“Ngày xưa, những lễ hội như vậy, người ngoài không được tham gia. Tôi cũng từng góp ý với Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Ninh là trước khi xóa bỏ, thì các anh nên hạn chế phạm vi ảnh hưởng của lễ hội. Chỉ những người trong làng tham dự thôi, hoặc là thay vì làm ban ngày thì làm vào ban đêm, rồi dần dần người dân sẽ nhận thức được và thay đổi”. GS Thinh trăn trở.
Về phía tỉnh Bắc Ninh, ngày 25/2, ông Nguyễn Tử Quỳnh - Phó Chủ tịch UBND tỉnh cho biết, ngay khi biết thông tin người dân Ném Thượng tổ chức chém lợn trở lại, phía UBND tỉnh đã giao Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh tổ chức tuyên truyền, vận động người dân. Hướng của tỉnh Bắc Ninh là để người dân bỏ nghi lễ chém lợn gây tranh cãi.
Liên quan đến tục chém lợn, TS Trần Thị Tuyết Mai, Trưởng phòng Nếp sống văn hoá (Cục Văn hoá cơ sở) cho biết: "Quan điểm của Bộ Văn hóa là không cấm, nhưng không khuyến khích những cổ tục có hình ảnh phản cảm, dã man.
Chém lợn là một nghi thức trong lễ hội làng Ném Thượng, phường Khắc Niệm, thành phố Bắc Ninh, được tổ chức vào ngày 7 tháng Giêng hàng năm. Từ năm 2012, nghi thức này đã thay đổi không theo phong tục cũ là chém lợn giữa sân đình, trước sự chứng kiến của hàng nghìn người dân và du khách thập phương. Người dân Ném Thượng đã sắp xếp một khu vực riêng để làm cỗ ngọc tế thánh. Ngoài những người đã được phân công nhiệm vụ giết mổ lợn, làm cỗ, tất cả nhân dân và du khách đều không được vào khu vực này.
Cổ tục chém lợn đã tồn tại từ lâu đời, được người dân bảo lưu suốt chiều dài lịch sử, nên cần có thời gian để tuyên truyền, thay đổi nhận thức và hành vi của nhân dân, không thể thay đổi ngay được. Cục Văn hóa cơ sở không cấm mà tôn trọng những nghi lễ truyền thống của cộng đồng. Tuy nhiên, chúng tôi không khuyến khích và khuyến cáo không được sử dụng các cổ tục để quảng bá, câu khách đến tham dự lễ hội”.
Thuận Phong