Tên gọi "thủ đô" của những chất quý hiếm được đặt cho một ngôi làng sau khi bốn trên mười chất cực kì hiếm của hành tinh đã được tìm thấy tại đây.
Bảng tuần hoàn hóa học có đến 10 chất cực hiếm là Yttrium, Ytterbium, Terbium, Erbium, Gadolinium, Thulium, Scandium, Holmium, Dysprosium, Lutetium. Cả 10 hợp chất này đều có 1 đặc điểm chung, đó là đều được chiết xuất từ một mẫu quặng đá ở mỏ kim loại cũ trong ngôi làng có tên Ytterby (Đảo Resarö, Thụy Điển).
Các nhà khoa học và hóa học trên thế giới đã phải mất hàng chục năm để nghiên cứu 10 chất này. 4 trong số 10 nguyên tố trên được đặt tên theo ngôi làng, Yttrium (Y), Erbium (Er), Terbium (Tb), and Ytterbium (Yb).
Lần đầu tiên, lịch sử ghi danh ngôi làng khi một trung úy quân đội kiêm nhà hóa học, ông Carl Axel Arrhenius khám phá ra một mẫu quặng đen nặng bất thường tại ngôi làng nhỏ này.
Sau khi tìm thấy, nhà hóa học này đã đặt tên mẫu quặng là Ytterbite và gửi cho nhiều nhà khoa học khác để phân tích với hy vọng tìm ra một loại vật liệu mới.
Năm 1789, Johan Gadolin-một nhà hóa học người Phần Lan đã xác định được một nguyên tố quý hiếm đầu tiên từ mẫu đá của Arrhenius. Nguyên tố này được đặt tên là Yttrium (Y). 9 nguyên tố còn lại trong mẫu quặng này lần lượt được tìm kiếm vào 100 năm sau.
Hiện nay, mỏ Ytterby-nơi khai quật mẫu quặng đá nói trên chỉ còn một tấm biển để lưu lại lịch sử. Mỏ quặng nơi mẫu đá được khai thác thực ra là một mỏ Fenspat, nhưng đã bị đóng cửa từ lâu, và giờ đã bị bao phủ bởi cây cối cỏ dại.
Đây được đánh giá là một sự khám phá có ý nghĩa rất to lớn. Với ý nghĩa quan trọng như vậy, ngôi làng Ytterby nhỏ bé đã trở thành nơi duy nhất trên hành tinh sở hữu số lượng chất trong bảng tuần hoàn nhiều nhất. Có lẽ vì thế, có người đã ví nó là nơi các nhà hóa học yêu thích nhất.
Nghiêm Thu (Tổng hợp)