"Chè Thái, gái Tuyên" vốn là câu nói quen thuộc và được nhiều người nhắc đến. Câu nói trên với hàm ý, nhắc đến chè ngon nức tiếng tại Việt Nam thì không nơi nào qua được vùng chè Thái Nguyên; còn con gái Tuyên Quang suốt nhiều đời nay được ngợi khen hết lời vì nhan sắc trong trẻo, xinh đẹp khiến nhiều người phải trầm trồ. Đó là xét về câu nói cũng như truyền miệng, trên thực tế, không phải cứ “gái Tuyên” là đẹp, nhưng tần suất bắt gặp người con gái đẹp khá nhiều.
Đi từ Hà Nội dọc theo QL 2 chạy về hướng Bắc 152km, du khách tới vùng đồi núi bát ngát, giữa vườn chè, đồi cọ, kề cạnh dòng sông Lô chính là Tp. Tuyên Quang nổi tiếng. Có thể nói, "gái Tuyên" đẹp là do lịch sử truyền thống lâu đời.
Nơi định cư của nhiều cung tần, mỹ nữ
Theo sử sách, Tuyên Quang - vùng đất rộng gồm các tỉnh Hà Giang, Tuyên Quang và một phần của Cao Bằng. Nơi đây là vùng đất cổ, gắn liền với nhiều địa danh, ghi dấu ấn lịch sử và gắn liền với quá trình dựng nước, giữ nước của dân tộc ta. Ở thời điểm hiện tại, mảnh đất này vẫn còn lưu giữ và nằm trải dài tại nhiều nơi dọc theo mảnh đất xứ Tuyên.
Cũng theo sử sách đã lý giải rằng, Tuyên Quang từng là nơi “định cư” của nhiều vua chúa, quan lại, cung tần, mỹ nữ. Và cũng vì thế, những người con gái đẹp được tuyển chọn làm thê thiếp lại phải là những người con gái "sắc nước hương trời", được rèn giũa và dạy bảo đầy đủ gia phong, lễ nghĩa, phép tắc.
Và theo mỗi thời kỳ, mỗi giai đoạn đều có thêm những công chúa, quận chúa được gả về đây và tháp tùng họ lên Tuyên Quang chắc chắn có cả một đoàn tỳ thiếp mỹ nữ được lựa chọn từ nhiều nơi cùng một đội ngũ quân binh tráng kiệt.
Không khó bắt gặp "gái đẹp"
Tuyên Quang không rộng lớn, đi vòng quanh thành phố, khách đến phố núi này rất dễ bắt gặp gương mặt những thiếu nữ xinh xắn và sắc sảo. Người ta bảo rằng, có những cửa hàng luôn đông khách tấp nập chỉ vì nhan sắc “nghiêng nước nghiêng thành” của cô chủ cửa hàng. Lý do đó khiến khách đến - đi nườm nượp.
Tuyên Quang cũng là tỉnh có 21 sắc tộc ở xen kẽ, không hình thành làng bản tập trung như các tỉnh rừng núi phía Bắc khác, nên đã tạo ra “đa dạng sinh học”. Đa dạng không đồng nghĩa với đẹp, nên lý do này cũng chẳng thuyết phục được ai.
"Gái Tuyên" - đẹp người lẫn đẹp nết
Cũng có một số lý giải rằng, "Gái Tuyên" đẹp còn do điều kiện tự nhiên. Tuyên Quang là tỉnh miền núi phía Bắc, địa hình có nhiều đồi núi cao, rừng rậm và hệ thống sông, suối dày đặc, khoảng 500 con sông suối lớn nhỏ chảy bao quanh. Khí hậu tương đối ổn định, nhiệt độ trung bình hằng năm từ 22 đến 24 độ C được coi là mát mẻ, không khí trong lành... Có lẽ đây là một điều kiện khá thuận lợi để tạo nên những làn da trắng nõn nà, mái tóc đen, mượt mà, nụ cười hồn nhiên, trong sáng của những cô gái miền sơn cước.
“Gái Tuyên" đẹp không chỉ ở hình thức bên ngoài mà còn đẹp ở nội tâm bên trong. Đó là những nét dịu dàng, đằm thắm, nết na, sự khéo léo trong cách ăn ở... và đặc biệt là giọng nói với phát âm rất chuẩn.
Điều đó giống như là bản quyền của một "thương hiệu" và sự thật vẻ đẹp của người con gái xứ Tuyên đã được định hình ngay từ trước.