Hơn 80 mục tiêu của Nhà nước Hồi giáo IS đã bị tấn công trong những giờ đầu tiên của "Chiến dịch lá chắn Euphrates" khi xe tăng và chiến đấu cơ Thổ Nhĩ Kỳ ồ ạt vượt qua biên giới Syria, tấn công vào thị trấn do IS kiểm soát.
| Máy bay Thổ Nhĩ Kỳ không kích gần ngôi làng Jarabulus ở biên giới Syria. Ảnh: Getty |
Jarablus là một trong số ít các thị trấn tại miền bắc Syria mà IS vẫn kiểm soát và có vị trí chiến lược trong việc cung cấp tiền và chiến binh cho các khu vực trong tay IS.
Trong những tháng gần đây, hỏa lực của Thổ Nhĩ Kỳ đã tập trung nhắm tới lực lượng ly khai người Kurd (PKK) ở đông nam Thổ Nhĩ Kỳ và ở bên kia biên giới, miền bắc Iraq. Đôi khi, Ankara cũng nã pháo vào các vị trí của IS ở miền bắc Syria nhưng cuộc không kích được biết đến lần cuối là từ tháng 11/2015.
Tại sao Thổ Nhĩ Kỳ lại hành động lúc này?
Giới chức Thổ Nhĩ Kỳ đã bị ép phải hành động chống lại IS do sự gia tăng của các vụ đánh bom tự sát tại nước này cũng như việc nhóm khủng bố sử dụng những ngôi nhà an toàn và dịch vụ tài chính "không chính thức" trên đất Thổ.
"Daesh (IS) cần bị quét sạch khỏi biên giới của chúng tôi và chúng tôi đã sẵn sàng làm điều đó", Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ Mevlut Cavusoglu ngày 24/8 cho biết.
Trong những ngày gần đây, đạn súng cối được bắn đi từ các căn cứ của IS tại khu vực Jarablus đã đáp xuống thị trấn Karkamis của Thổ Nhĩ Kỳ. Quan trọng hơn cả là chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ đã đổ lỗi cho IS vụ đánh bom tự sát tại một đám cưới ở thị trấn biên giới Caziantep cuối tuần trước khiến 54 người thiệt mạng.
Đây là vụ đánh bom liều chết mới nhất nghi do IS thực hiện trên đất Thổ Nhĩ Kỳ. Trước đó có vụ tấn công liều chết tại sân bay quốc tế Istanbul hồi tháng 6.
Ankara cũng có thể đã dự tính là IS đặc biệt dễ bị tổn thương sau khi nhiều chiến binh của nhóm chạy trốn khỏi Manbij, một thành trì quan trọng khác tại Syria. Thị trấn này đã được Lực lượng Dân chủ Syria (SDF) - liên minh giữa lực lượng Ả Rập và người Kurd được Mỹ hậu thuẫn - giải phóng.
Những đường dây liên lạc và tiếp tế hiện nay của IS đã bị phá vỡ. Chúng đã bị thiệt hại nặng nề tại miền bắc Syria trong những tháng gần đây.
Nhưng Thổ Nhĩ Kỳ đang lo rằng lỗ hổng của IS có thể tạo cơ hội cho kẻ thù khác của họ tại miền bắc Syria - lực lượng dân quân người Kurd YPG - chiếm được nhiều ngôi làn gần Jarablus.
Cũng có thể có một lý do nội bộ cho cuộc tấn công lần này. Tinh thần quân đội đã bị rung chuyển sau cuộc đảo chính hồi tháng 7. Cho nên, một cuộc tấn công chống IS thành công sẽ mang lại lợi ích cho cả Tổng thống Recep Tayyip Erdogan lẫn các chỉ huy cấp cao.
Thổ Nhĩ Kỳ muốn đạt được điều gì?
Xe tăng Thổ Nhĩ Kỳ và các binh sĩ thuộc phe đối lập Syria ở cách thị trấn Jarabulus khoảng 2km. Ảnh: Getty |
Thổ Nhĩ Kỳ có một vài mục tiêu. Một là làm suy yếu IS tại khu vực này - gạt mối đe dọa mà nó đặt ra xa khỏi biên giới Thổ Nhĩ Kỳ và khiến sự xâm nhập trở nên khó hơn. Ngoài ra, Thổ Nhĩ Kỳ còn muốn khu vực này của Syria trở thành phạm vi ảnh hưởng của họ. Nếu có thể quét sạch IS tại đây, họ sẽ lên kế hoạch tiêm nhiễm cho các nhóm nổi dậy Syria mà họ hỗ trợ. Theo Đài quan sát Nhân quyền Syria, hiện có vài trăm quân nổi dậy đang tụ tập tại khu vực biên giới 2 nước.
Lợi thế cho Thổ Nhĩ Kỳ để tạo ra những nhóm riêng của họ tại khu vực này của Syria là để ngăn sự phát triển của người Kurd.
Ankara coi YPG như một nhóm khủng bố không thể phân biệt với PKK - đây là nhóm mà Thổ vẫn đang chiến đấu hàng ngày tại đông nam đất nước. Những người Kurd ở Syria không giấu giếm mong muốn quét sạch IS và liên kết 2 khu vực miền bắc Syria mà họ đang kiểm soát lại với nhau. Sau đó, họ sẽ giám sát nhiều hơn khu vực biên giới giữa Syria và Thổ Nhĩ Kỳ.
Do đó, ông Erdogan ngày 24/8 mới nói rằng: "Thổ Nhĩ Kỳ được xác định rõ rằng Syria vẫn giữ toàn vẹn lãnh thổ của họ và sẽ tiếp nhận vấn đề này nếu được yêu cầu bảo vệ".
Thổ Nhĩ Kỳ làm việc với các nước trong liên quân như thế nào?
"Chúng tôi đang làm việc cùng với liên quân về việc hỗ trợ từ trên không", ông Cavusoglu ngày 24/8 cho biết. Ngoài ra, có khả năng Mỹ đang hỗ trợ thông tin tình báo và dữ liệu mục tiêu để lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ sử dụng các phương tiện bay không người lái từ căn cứ không quân Incirlik.
Từ lâu, Mỹ đã kêu gọi Thổ Nhĩ Kỳ tham gia nhiều hơn vào các hoạt động chống IS tại miền bắc Syria nhưng mối quan hệ trở nên căng thẳng sau khi cuộc đảo chính xảy ra tại Thổ Nhĩ Kỳ hồi tháng trước và sự đột biến tình cảm với Mỹ tại Thổ.
Việc hợp tác trong cuộc chiến chống IS - như chuyến thăm của Phó Tổng thống Joe Biden tới Ankara - là một cách để vượt qua vài tuần khó khăn. Ngoài ra, trong bối cảnh Erdogan và Tổng thống Nga Vladimir Putin bất ngờ xích lại gần nay, Mỹ muốn củng cố quan hệ đối tác với Thổ Nhĩ Kỳ.
Mỹ cũng đang gửi đi một thông điệp cho lực lượng người Kurd tại Syria - đối tác hiệu quả nhất trên mặt đất của Mỹ tại khu vực này: Sự hỗ trợ của Mỹ không phải là một chi phiếu trống và họ không nên khiêu khích người Thổ bằng việc chuyển tới Jarablus.
Thổ Nhĩ Kỳ sẽ tiếp tục tiến xa hơn?
Nếu mục đích của chiến dịch này là để đánh đuổi IS khỏi Jarablus và các khu vực xung quanh, nó dường như sẽ không thể đạt được trong vài ngày. Phải mất nhiều tuần mới quét sạch được IS khỏi Manbij mặc dù có một cuộc tấn công mặt đất và hàng trăm cuộc không kích của Mỹ. Có một vấn đề là nguy cơ thương vong cho dân thường là đáng kể. IS thường sử dụng người dân làm lá chắn sống, bảo vệ chúng thoát khỏi những khu vực đô thị, cho nên việc nhắm mục tiêu tới chúng sẽ khó hơn.
Có lẽ, nguy cơ lớn nhất là sự xâm nhập trên mặt đất lần này sẽ biến thành cuộc xung đột với lực lượng người Kurd. Nhưng người Kurd sẽ nhận ra rằng với những vũ khí nhẹ lạc hậu của mình, họ không thể đọ lại với xe tăng Thổ Nhĩ Kỳ.
Mỹ có khả năng sẽ khuyến khích YPG - lực lượng mà họ gián tiếp cung cấp vũ khí và huấn luyện - đứng ngoài vụ này. Ngoài ra, các nguồn tin của người Kurd tại Syria nói họ tin rằng Thổ Nhĩ Kỳ sẽ không tìm được cái cớ nào để đến đây ngoài YPG.
Nhưng nếu người Kurd không trở lại bờ đông của sông Euphrates - "lằn ranh đỏ" của Thổ Nhĩ Kỳ - chiến dịch chống IS có thể phát triển thành một cái gì đó rất khác, có lẽ là một chiến dịch rộng hơn, tập trung vào YPG.
Dư luận Thổ Nhĩ Kỳ có khả năng ủng hộ chiến dịch này trong bối cảnh các cuộc tấn công gần đây bị đổ cho IS.
Nhưng tại Damacus, chính quyền Assad đã chỉ trích nó là "vi phạm trắng trợn chủ quyền của Syria".
Bộ Ngoại giao Syria tuyên bố "việc thay thế (IS) bằng các tổ chức khủng bố khác do Thổ Nhĩ Kỳ trực tiếp hỗ trợ" không phải là "chiến đấu chống khủng bố".
Bảo Linh (CNN)