Từ bao đời, cây nêu ngày Tết đã trở thành biểu tượng trong văn hóa dân gian Việt Nam. Cây nêu từ xa xưa được người dân truyền miệng thành sự tích. Kho tàng truyện cổ tích Việt Nam kể rằng: Ngày xưa Quỷ chiếm toàn bộ đất nước, còn Người chỉ làm thuê và nộp phần lớn lúa thu hoạch cho Quỷ. Quỷ tự cho mình hưởng quyền "ăn ngọn cho gốc". Người chỉ được hưởng rạ, tuyệt đường sinh nhai nên cầu cứu Đức Phật giúp đỡ. Phật bảo Người trồng khoai lang. Mùa thu hoạch ấy, Quỷ chỉ hưởng lá và dây khoai.
Sang mùa khác, Quỷ lại chuyển qua phương thức "ăn gốc cho ngọn". Phật bảo Người lại chuyển sang trồng lúa. Kết quả Quỷ lại hỏng ăn. Qủy khi ấy lập tức tuyên bố "ăn cả gốc lẫn ngọn". Phật trao cho Người giống cây ngô để gieo khắp nơi. Quỷ lại không được gì. Cuối cùng Quỷ nhất định bắt Người phải trả lại tất cả ruộng đất không cho làm nữa.
Phật bàn với Người đứng đầu của Quỷ, xin miếng đất bằng bóng chiếc áo cà sa treo trên ngọn cây tre. Quỷ thấy không thiệt hại gì, góc áo rất bé nên đồng ý. Bất ngờ là bóng chiếc áo cà sa được treo lên cao lại có thể che phủ toàn bộ đất đai khiến Quỷ mất đất phải chạy ra biển Đông.
Quỷ tức giận quay lại cưới thì bị Người dùng lá dứa, tỏi, vôi bột,... đuổi đi, chỉ cho phép một năm được vài ba ngày vào đất liền viếng thăm phần mộ của tổ tiên cha ông. Từ đó, hàng năm, vào dịp Tết Nguyên đán, người ta theo tục cũ trồng cây nêu để Quỷ không bén mảng đến chỗ Người cư ngụ.
Cách dựng cây nêu ngày Tết
Phong tục dựng cây nêu ngày Tết có thể có sự khác nhau tùy theo vùng miền. Cây nêu sẽ được dựng vào ngày 23 tháng Chạp âm lịch tới đêm Giao thừa. Bởi thời điểm này vắng mặt Táo quân, ma quỷ thường nhân cơ hội này lẻn về quấy nhiễu, nên phải trồng cây nêu để trừ tà.
Cây nêu sẽ được dựng trước sân nhà, làm bằng cây tre dài khoảng 5 – 6 mét vì tre có đốt. Tre phải là loại tre già, to, thẳng, không được cụt ngọn. Thân cây có thể được trang trí bằng các loại cờ, câu đối, niêu đất chứa vôi, chuông gió,…
Bên dưới gốc rắc bột vôi trắng tạo thành vòng tròn hoặc rắc hình cánh cung, mũi tên hướng ra phía cổng để xua đuổi tà ma. Lá dứa sẽ giúp dọa ma quỷ vì sợ gai, tiền vàng mã để cầu tài, cầu lộc, đèn lồng trên cây nêu nhằm chỉ đường cho tổ tiên biết đường về ăn Tết với con cháu,..
*Thông tin mang tính chất tham khảo*