Một nghiên cứu từ Bộ Quốc phòng Mỹ cho biết mới đây họ đã có thêm thông tin về đánh giá đất hiếm ở Việt Nam. Theo đó, một trong số các mỏ đất hiếm của Việt Nam chính là mỏ Nậm Xe và Đông Pao. Trong đó mỏ Nậm Xe được nhận xét lớn hơn và có hàm lượng khoảng sản cao hơn.
Các cuộc khảo nghiệm thân quặng tại Nậm Xe chỉ ra rằng mỏ này đặc biệt giàu đất hiếm loại nặng (HREE) có giá trị cao hơn, đặc biệt bao gồm yttrium, europium và gadolinium. Được biết các mỏ có tỉ lệ cao đất hiếm nặng (bao gồm yttrium và europium) thường ít hơn nhiều so với các mỏ chứa đất hiếm nhẹ (LREE).
Tỉ lệ bất thường của các loại đất hiếm loại nặng trong các thân quặng tại Nậm Xe khiến cho hoạt động khai thác oxit đất hiếm tại địa điểm này có triển vọng sẽ mang lại lợi nhuận cao hơn. Tuy nhiên, tại thời điểm nghiên cứu năm 2013, Việt Nam chỉ có duy nhất một mỏ hoạt động sản xuất quặng oxit đất hiếm tại Đông Pao. Sản lượng hằng năm trong năm 2013 từ quặng khai tác tại đây ước tính rơi vào khoảng 3.000 tấn đất hiếm.
Như vậy rõ ràng Việt Nam có tiềm năng lớn trong lĩnh vực khai thác oxit đất hiếm và sản xuất đất hiếm. Tuy nhiên phải gần đây, sự phát triển đã bị chậm lại, một phần là do các hạn chế đối với hoạt động khai thác của nước ngoài theo Luật Khoáng sản 2010 có hiệu lực vào ngày 1/7/2011.
Đến tháng 12/2011 Việt Nam yêu cầu rằng trước khi áp dụng chiến lược 30 năm đối với oxit đất hiếm thì "tất cả các hoạt động khai thác, chế biến và xuất khẩu đất hiếm... đều phải được sự đồng ý của Thủ tướng" mới được thông qua. Điều này cho thấy rõ rằng Việt Nam đã nhận ra tầm quan trọng của các thân quặng đất hiếm. Vì vậy cần phải áp dụng một biện pháp thích hợp cho hoạt động khai thác nguồn tài nguyên quý giá này.
Hiện nhu cầu đất hiếm của Mỹ là không hề nhỏ. Phía Ủy ban Hạ viện về Vũ trang Mỹ báo cáo rằng "mỗi tàu ngầm hạt nhân SSN-774 lớp Virginia sẽ yêu cầu khoảng 9.200 pound (khoảng 4 tấn) vật liệu đất hiếm, mỗi tàu khu trục DDG-51 Aegis sẽ cần khoảng 5.200 pound (khoảng 2,4 tấn) và mỗi máy bay F-35 Lightning II sẽ yêu cầu khoảng 920 pound (khoảng 400kg)".
Vì tầm quan trọng của đất hiếm trong các hệ thống phòng thủ quốc gia then chốt đã khiến Quốc hội Mỹ yêu cầu cung cấp thông tin chi tiết về cách Bộ Quốc phòng Mỹ tiếp cận nguồn cung cấp đất hiếm. Ngoài ra còn yêu cầu Bộ Quốc phòng Mỹ nêu những loại đất hiếm vừa "quan trọng đối với việc sản xuất, duy trì hoặc vận hành các trang thiết bị quân sự quan trọng" và vừa "có nguy cơ bị đứt quãng về nguồn cung, dựa trên những hoạt động và sự kiện vượt ngoài tầm kiểm soát của chính phủ Mỹ".
Trong một số diễn biến khác, một báo cáo tạm thời của Bộ Quốc phòng Mỹ trong năm 2012 đã khảo sát tình trạng nguồn cung đất hiếm của Mỹ và phát hiện ra rằng có 7 loại đất hiếm đủ các tiêu chí được đề cập ở trên, bao gồm: dysprosium, erbium, europium, gadolinium, neodymium, praseodymium và yttrium. Báo cáo nhấn mạnh một cách lạc quan rằng "vào năm 2013, sản lượng của Mỹ có thể đáp ứng mức tiêu thụ cần thiết đối với nhu cầu mua sắm quốc phòng, ngoại trừ yttrium".
Sau cuộc điều tra này, Bộ Quốc phòng Mỹ đã một lần nữa xem xét tình trạng nguồn cung đất hiếm của Mỹ vào năm 2013 và lần này đã phát hiện ra sự thiếu hụt nghiêm trọng của 6 loại đất hiếm, cụ thể là: dysprosium, erbium, terbium, thulium, scandium và yttrium; rõ ràng đánh giá lạc quan của báo cáo trước đó là không có cơ sở.
Khuyến nghị của báo cáo thứ 2 là Mỹ nên bắt đầu dự trữ các dòng đất hiếm loại nặng ngay lập tức, đặc biệt là yttrium. Khi những báo cáo này được công bố, có thể thấy việc Mỹ tiếp tục phụ thuộc vào Trung Quốc với tư cách là nhà cung cấp duy nhất cho các khoáng sản chiến lược này rõ ràng là một lỗ hổng nghiêm trọng.
Hai báo cáo của Bộ Quốc phòng Mỹ đều cho thấy rằng yttrium là loại đất hiếm cần được quan tâm nhất. May mắn thay, các thân quặng đất hiếm của Việt Nam đều rất giàu yttrium. Thực tế này khiến Việt Nam trở thành đối tác niềm năng của việc tìm kiếm sự đa dạng của các nguồn cung cấp đất hiếm cho Mỹ.
Bên cạnh đó, việc Mỹ có thể hợp tác tái chế các quặng oxit đất hiếm và giúp Việt Nam phát triển năng lượng hạt nhân càng khiến đất hiếm của Việt Nam trở nên hấp dẫn hơn bao giờ hết. Qua những thông tin trên có thể thấy rằng hiện có nhiều lộ trình và phương án mà các quốc gia có thể hợp tác với Việt Nam để phát triển nguồn tài nguyên khoáng sản đất hiếm chưa được khai thác.
Đổi lại Việt Nam cũng có kế hoạch cho việc phát triển chương trình điện hạt nhân trong nước thông qua hợp tác kỹ thuật với Nhật Bản, Hàn Quốc, Nga và Mỹ tạo cơ hội quan trọng cho các công ty nước ngoài tham gia kinh doanh công nghệ điện hạt nhân và nhiên liệu uranium.