Sau Brexit, nhiều nhà quan sát khu vực Đông Nam Á đang đặt ra câu hỏi: Liệu điều này có xảy ra tại ASEAN?
Câu trả lời của tiến sĩ Termsak Chalermpalanupap - một học giả tại Trung tâm Nghiên cứu ASEAN, thuộc Viện ISEAS-Yusof Ishak, Singapore - là KHÔNG.
Ông Termsak gọi tình huống giả định này là "X-exit". Và chẳng có ứng viên tiềm năng nào là nước X trong "X-exit" này cả.
Sẽ không có chuyện một nước thành viên nào đó trong ASEAN muốn rời khối. Ảnh: Shutterstock.com |
Tất cả các nước thành viên trong ASEAN vẫn thấy được giá trị của lý do ban đầu khiến tổ chức này được thành lập và tồn tại. Đó là: tạo ra và duy trì sự hòa bình, an ninh khu vực, ngăn chặn việc siêu cường phân chia các nước tại Đông Nam Á ra thành những khu vực thù địch lẫn nhau.
Về hòa bình và an ninh khu vực, các nguyên tắc theo định hướng hòa bình của Hiệp ước Hữu nghị và Hợp tác (TAC) cùng với khu vực phi vũ khí hạt nhân tại Đông Nam Á mang lại lợi ích cho tất cả các nước thành viên ASEAN. Trước sự ganh đua của Mỹ và Trung Quốc, ASEAN cung cấp cho các nước thành viên một lựa chọn tập thể an toàn là "ủng hộ ASEAN" mà không làm mếch lòng Trung Quốc hay khiến Mỹ xa lánh.
Duy trì hòa bình và an ninh khu vực sẽ đòi hỏi một ASEAN vững mạnh và đoàn kết, có khả năng theo đuổi sự hợp tác mang tính xây dựng với những đối tác bên ngoài. Điều này đòi hỏi nỗ lực của tất cả các nước thành viên ASEAN và sẽ khiến tất cả các thành viên sát cánh cùng nhau ở lại nhóm.
Những thành viên nhỏ như Brunei Darussalam, Lào, Campuchia được hưởng sự bình đẳng tại ASEAN. Điều này tăng cường độc lập và an ninh quốc gia. Họ cũng được hưởng lợi từ sự công nhận và hỗ trợ quốc tế dành cho các nước thành viên ASEAN. Ví dụ như Lào, họ sẽ lần đầu tiên được tiếp đón một tổng thống Mỹ khi ông Barack Obama tới Vientiane để tham dự Thượng đỉnh ASEAN-Mỹ và Thượng đỉnh Đông Á vào tháng 9 tới.
Các nước thành viên lớn hơn như Singapore, Malaysia, Philippines, Thái Lan và Việt Nam đã thấy và tận dụng những cơ hội của Cộng động Kinh tế ASEAN (AEC). Trong khi đó, Indonesia có thể vẫn đóng vai trò lãnh đạo trên thực tế trong số các nước ngang hàng ở ASEAN.
Trong hoàn cảnh hiện nay, có 3 lý do để việc X-exit sẽ không xảy ra ở ASEAN.
ASEAN không liên kết với chính trị trong nước
Đầu tiên và trước hết, không có lãnh đạo của bất cứ nước thành viên nào mơ nước đạt được bất kỳ lợi ích chính trị nào từ việc kêu gọi trưng cầu dân ý để đi hay ở ASEAN. Chưa bao giờ có bất cứ kết nối rõ ràng nào giữa tính đại chúng hay sự không tán thành của ASEAN với ý kiến công luận tại các nước thành viên.
Thái Lan sẽ tiến hành một cuộc trưng cầu dân ý về dự thảo hiến pháp mới vào ngày 7/8 tới. Nếu được chấp nhận, Hiến pháp mới (bản hiến pháp thứ 20 của nước này kể từ khi chế độ quân chủ chuyên chế Thái Lan chấm dứt ngày 24/6/1932) sẽ có hiệu lực và các cuộc tổng tuyển cử dự kiến sẽ được tổ chức vào nửa nuối năm 2017. Nhưng không có dấu hiệu nào cho thấy tư cách thành viên ASEAN sẽ là một vấn đề bầu cử.
Trong chuyến thăm Thái Lan hồi tuần trước, Ngoại trưởng Myanmar Aung San Suu Kyi đã đồng ý với Thủ tướng Thái Lan, tướng Prayut Chan-o-cha về sự cần thiết để tất cả các nước thành viên ASEAN sát cánh bên nhau. Vì vậy, sẽ an toàn khi nói rằng cả Myanmar lẫn Thái Lan, chẳng nước nào có vấn đề với tư cách thành viên ASEAN.
Singapore sẽ là chủ tịch ASEAN vào năm 2018 và tổ chức các cuộc bầu cử chung vào nửa đầu năm 2021. Tuy nhiên, các viễn cảnh chính trị cho thấy đảng Thủ tướng Lý Hiển Long dường như không có gì để làm với chiếc ghế chủ tịch ASEAN vào năm 2018. Có một quan điểm chung như thế này: Singapore sẽ lo cho sự tồn vong của ASEAN nhưng họ chẳng bao giờ để ASEAN lo cho sự tồn vong của mình.
Campuchia và Malaysia sẽ trải qua các cuộc tổng tuyển cử vào năm 2018. Đảng Nhân dân Campuchia của Thủ tướng Hun Sen sẽ lo lắng nhiều hơn về sự cạnh tranh gay gắt từ phe đối lập của Đảng Cứu quốc Campuchia của ông Sam Rainsy hơn bất cứ điều gì. Tại Malaysia, Tổ chức Dân tộc Mã Lai Thống nhất (UMNO) của Thủ tướng Najib Razak sẽ quan ngại nhiều hơn về thủ lĩnh phe đối lập đã bị bỏ tù - Anwar Ibrahim - và việc Tiến sĩ Mahathir Mohamad sẽ thực hiện vai trò của mình như thế nào. Chẳng ai ở Malaysia giờ đây nhớ được chính phủ của họ đã thực hiện vai trò chủ tịch ASEAN của mình vào năm 2015 tốt tới mức nào.
Người dân ở ASEAN không biết gì về ASEAN
Thứ hai, có một sự khác biệt rất lớn giữa ASEAN và EU đó là các thỏa thuận của ASEAN hiếm khi chạm tới cuộc sống và kế sinh nhai của người dân tại các nước thành viên. Nguyện vọng tạo ra một cộng đồng ASEAN trở thành một thị trường khu vực độc lập và có nền tảng sản xuất vẫn còn một chặng đường dài để đi.
Không có "công dân ASEAN". Công dân các nước ASEAN không có tự do đi lại hoàn toàn, không có tự do cư trú hay làm việc tại các nước ASEAN khác. Tại ASEAN, chỉ có Campuchia và Philippines tham gia vào Công ước Tị nạn Liên hợp quốc năm 1951. Các nước khác trong ASEAN không có bất cứ nghĩa vụ tiếp nhận người tị nạn trực tiếp nào. Do đó, nói chung, các nước thành viên ASEAN không phải đối mặt với bất cứ sự căng thẳng và áp lực về người di cư trong khu vực hay dòng người tị nạn giống như những gì mà Anh và một số nước thành viên EU đang phải đối diện.
Trong Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC), có những nỗ lực để tạo điều kiện cho sự di chuyển của lao động tay nghề cao. Nhưng các nước tiếp nhận như Singapore và Malaysia tiếp tục duy trì sự kiểm soát chặt chẽ đối với lao động nhập cư từ tất cả các nguồn bên ngoài. Sau gần 10 năm, các cuộc thảo luận về một công cụ pháp luật để bảo vệ các quyền của lao động nhập cư tại ASEAN đạt được ít tiến bộ.
ASEAN có những thỏa thuận công nhận lẫn nhau (MRA) để thuận tiện cho việc di chuyển các chuyên gia trong 8 lĩnh vực: kỹ thuật (2005), dịch vụ điều dưỡng (2006), dịch vụ kiến trúc (2007), những người có chuyên môn trắc địa (2007), dịch vụ kế toán (2009), nha sĩ (2009), bác sĩ (2009), chuyên gia du lịch (2012). Việc thực hiện các thỏa thuận này tương đối chậm chạp. Các điều luật, quy định quốc gia về những ngành nghề này không được điều chỉnh thích đáng để hỗ trợ cho việc thực thi các thỏa thuận. Do đó, các MRA này không dẫn tới bất cứ đợt điều chuyển chuyên gia qua biên giới quy mô lớn nào tại Cộng đồng ASEAN.
Đối với việc xúc tiến du lịch bên trong khối ASEAN, các nước ASEAN có những thỏa thuận miễn thị thực song phương. Thỏa thuận mới nhất là giữa Myanmar và Singapore, sẽ có hiệu lực vào ngày 1/12. Những hiệp định miễn thị thực này cho phép du khách ASEAN có thị thực nhập cảnh vào một nước khác trong khối nhưng họ không cho phép các du khách tới làm việc và thời gian lưu lại chỉ là một tháng hoặc ít hơn.
[mecloud] o6fdB33jaT[/mecloud]
(Còn nữa)
Bảo Linh (The Diplomat)