Mâm ngũ quả được xem là một trong những lễ vật quan trọng được trưng lên bàn thờ gia tiên dịp Tết Nguyên đán. Do đó việc bày biện mâm ngũ quả công phu và hoàn chỉnh để dâng lên bàn thờ Tổ tiên được nhiều gia chủ vô cùng coi trọng.
Cách bày mâm ngũ quả trong ngày Tết Nguyên đán
Cách bày mâm ngũ quả của người miền Bắc
Mâm ngũ quả của người dân miền Bắc thường gồm nhiều loại trái cây tuân theo thuyết ngũ hành trong văn hoá phương Đông, được phối theo 5 màu: Kim (màu trắng); Mộc (màu xanh); Thủy (màu đen); Hỏa (màu đỏ); Thổ (màu vàng).
Mâm ngũ quả miền Bắc đúng chuẩn phải cần có đầy đủ các loại trái cây như chuối xanh, bưởi, phật thủ, hồng, ớt, quất cảnh, sung, dứa... với màu sắc rực rỡ nhưng phải hài hoà.
Chuối cần là chuối xanh, bày biện theo nải, tượng trưng cho sự sum vầy và đầm ấm của gia đình.
Bưởi màu vàng tượng trưng cho sự giàu có, gia chủ gặp nhiều may mắn.
Trong khi đó, phật thủ có tác dụng lưu giữ thần, Phật và ông bà tổ tiên lưu lại trong nhà lâu hơn để phù hộ cho gia chủ và các thành viên trong gia đình.
Cây quất cảnh, quả hồng hay ớt đỏ được bày trí xung quanh nhằm tô điểm sắc đỏ, màu vàng rực rỡ đẹp mắt cho mâm ngũ quả, những loại quả này sẽ tượng trưng cho sự may mắn và thành đạt.
Quả dứa có hương thơm đặc trưng, thể hiện mong ước của gia chủ về một năm mới an lành và nhiều sức khoẻ và tài lộc.
Trong mâm ngũ quả miền Bắc, nải chuối xanh thường được này ở vị trí dưới cùng, giống như một bàn tay nâng đỡ, thể hiện sự che chở, bao bọc cho gia chủ.
Mâm ngũ quả miền Trung
Miền Trung thường gặp nhiều thiên tai và bão lũ, hạn hán quanh năm nên trái cây không được đa dạng như miền Nam và miền Bắc.
Do đó, mâm ngũ quả ngày Tết của miền Trung sẽ rất đơn giản, không câu nệ hình thức, miền thành tâm là được và tuỳ thuôc vào từng điều kiện và hoàn cảnh gia đình mà bày biện khác nhau.
Những loại quả thường xuất hiện trong mâm ngũ quả của người miền Trung như thanh long, chuối, dứa...
Do không có quy định rõ ràng nên cách bày biện mâm ngũ quả ngày Tết của miền Trung lại khá đơn giản và cầu kỳ.
Người ta thường bày trí những quả có hình dáng to, nặng ở dưới cùng và những loại quả nhỏ được xếp ở trên sao cho mâm ngũ quả cân đối và đẹp mắt là được.
Mâm ngũ quả miền Nam
Những người dân Nam Bộ thường vô cùng cầu kỳ trong việc ăn uống lẫn cách bày trí mâm ngũ quả ngày Tết, do đó họ thường chỉn chu trong khâu lựa chọn các loại hoa quả.
Với mong muốn cầu mong đầy đủ cho một năm mới, người miền Nam sẽ chọn những loại quả như mãng cầu, sung, dừa, đu đủ... đặc biệt trong mâm của người miền Nam sẽ không thể nào thiếu một cặp dưa hấu.
Cách bày biện mâm ngũ quả ngày Tết miền Nam khá đơn giản nhưng đòi hỏi sự hài hoà về màu sắc. Người miền Nam thường xếp những loại quả to, nặng và xanh ở phía dưới, trong khi những quả nhỏ chín thì cần để ở phía trên.
Cách chọn các loại quả bày trên mâm ngũ quả ngày Tết
Nhiều gia đình Việt thường có thói quen mua sắm đồ Tết từ rất sớm, trong khi mâm ngũ quả chỉ dâng lên bàn thờ tổ tiên vào đêm 30 Tết.
Do đó, bạn không nên lựa chọn những loại quả đã chín đẹp bởi khi bày lên chúng dễ bị chín, lá úa và vỏ mềm. Thay vào đó, bạn nên lựa chọn những quả già chưa chín hẳn để khi bày lên mâm ngũ quả thì chúng vừa chín tới và không bị hư thối.
Để có được một mâm ngũ quả ngày Tết đẹp và màu sắc tươi mới và để được lâu thì bạn nên cẩn thận chọn lựa. Do đó, mỗi dịp Tết hàng hoá nhiều nên bạn cần sáng suốt khi mua hàng, đặc biệt là mâm ngũ quả.
Các gia chủ nên chọn những quả mới chín tới để vẫn có màu sắc tươi mới và bày được lâu; chọn những quả chắc chắn, không bị dập, trầy xước còn cuống và lá xanh; không nên rửa trái cây trước khi bày biện mâm ngũ quả sẽ làm chúng héo hoặc hư nếu chúng có dính nước.