Trước thời điểm Tòa trọng tài Quốc tế đưa ra phán quyết Biển Đông, Trung Quốc vừa lôi việc Mỹ cũng từng tẩy chay một phiên tòa quốc tế để “bao biện” cho sự ngang ngược của mình.
Theo đó, năm 1986, Tòa trọng tài Quốc tế đã ra một phán quyết có lợi cho Nicaragua trong vụ kiện của quốc gia về việc Washington cung cấp viện trợ cho phiến quân và khai thác cảng của nước này. Hành động này được cho là một trong nhiều nỗ lực làm suy yếu chính quyền Nicaragua thời điểm đó.
Khi đó, Mỹ đã từ chối hầu hết các thủ tục tố tụng và cho rằng Tòa không có thẩm quyền. Washingyon khi đó đã từ chối bồi thường số tiền 370 triệu USD cho Nicaragua theo nội dung phán quyết. Sau đó, Mỹ còn dùng ghế thường trực tại Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc để phủ quyết nghị quyết yêu cầu tôn trọng phán quyết. Washington đã bỏ qua nghị quyết được thông qua tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc. Mỹ cũng chỉ dừng việc hỗ trợ phiến quân khi được Quốc hội yêu cầu vào năm 1988.
Truyền thông Trung Quốc đang “đánh đồng” hai vụ kiện này với nhau khi cho rằng nó có cùng một bối cảnh, đó là cuộc đấu giữa một cường quốc khổng lồ với “gã tý hon” quốc gia láng giềng.
Trước phán quyết, Bắc Kinh luôn mực khẳng định Tòa PCA không có thẩm quyền xét xử và từ chối tham gia các vụ tố tụng. Giới chuyên gia nhận định, nếu phán quyết lần này của PCA không có lợi cho Trung Quốc, nhiều khả năng Bắc Kinh sẽ “học đòi” Mỹ như vụ kiện 30 năm trước, đó chính là “lờ phán quyết”.
Tuy nhiên, theo Luật sự trưởng của phái đoàn Philippines-ông Paul Reichler “phớt lờ phán quyết” không phải là cái kết của câu chuyện này. Ông Paul là người đại diện cho phía Nicaragua trong vụ kiện với Mỹ cách đây 30 năm.
Theo ông Paul, vụ kiện khi đó của Mỹ là “tỳ vết trên vị thế đạo đức và khả năng bộc lộ mình là bên thúc đẩy trật tự quốc tế”. Tuy nhiên, Trung Quốc sẽ phải đối mặt với những thiệt hại tương tự, cũng như nhiều thách thức pháp lý phức tạp hơn nữa nếu tiếp tục “bơ phán quyết”.
Tuy phán quyết của Tòa trọng tài quốc tế không có tình ràng buộc về mặt pháp lý, cũng như các công cụ cần thiết để yêu cầu các bên thi hành phán quyết. Nhưng, Trung Quốc sẽ phải đối mặt với áp lực quốc tế cực lớn. Và trong vụ kiện này, Mỹ và đồng minh sẽ là bên gây sức ép “buộc” Bắc Kinh phải tuân thủ phán quyết.
Bắc Kinh hiện nay đang lợi dụng sự “phụ thuộc kinh tế” của mình đối với hàng chục nước, chủ yếu là các quốc gia nhỏ và đang phát triển để gia tăng sự ủng hộ cho “yêu sách chủ quyền phi lý” của mình trong thời gian qua. Trung Quốc được dự đoán sẽ “học tập” Mỹ về việc sử dụng ghế thường trực tại Hội đồng Bảo an để phủ quyết các nỗ lực khác.
Hầu hết các ý kiến đều cho rằng phán quyết của tòa PCA sẽ nghiêng về có lợi cho Philippines. Ảnh: PCA |
Truyền thông Trung Quốc đánh giá, lập trường của Mỹ đang “lung lay” sau vụ kiện Nicaragua và việc Mỹ vẫn chưa phê chuẩn Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) - cơ sở pháp lý để Tòa Trọng tài ra phán quyết.
Đáp lại sự “moi móc quá khứ” từ phía Trung Quốc, quan chức Mỹ cho rằng việc Bắc Kinh so sánh hai vụ kiện nói trên là hoàn toàn không thích đáng, vì khi đó Washington đã tham gia vụ kiện này khi nó vừa bắt đầu để xác định thẩm quyền, và cuối cùng vấn đề được giải quyết vào năm 1991. Vị quan chức này cũng khẳng định Washington luôn tuân thủ đầy đủ các điều khoản của UNCLOS.
Tuy nhiên, Trung Quốc vẫn ngang ngược nghiên cứu vụ kiện cách đây 30 năm như một cơ sở để nước này bác phán quyết của Tòa cũng như đối phó với các hậu quả quốc tế.
Luật sư phía Trung Quốc cũng đang xem xét những trường hợp từng bác bỏ phán quyết của PCA. Bắc Kinh cũng đang có những hành động tương tự Mỹ khi đó, như việc nố lực thương lượng với Tổng thống Philippines để “gác lại vụ kiện này”. Theo đó, Philippines có thể lấy viện trợ hoặc tiền đầu tư của phía Trung Quốc.
Mặc dù vậy, việc phớt lờ phán quyết nhiều khả năng đẩy Trung Quốc vào nhiều khó khăn, và tạo ra vũ khí gây áp lực cho những bên muốn ngăn chặn tham vọng trên biển của Bắc Kinh.
Theo dự đoán, Mỹ và đồng minh sẽ gia tăng áp lực để thách thức các yêu sách của Trung Quốc thông qua hoạt động “tự do hàng hải”.
Trong một diễn biến có liên quan, tờ People's Daily hôm nay 12/7 cũng đã đăng bài xã luận cho rằng Bắc Kinh "là nạn nhân" trong tranh chấp Biển Đông, khi Tòa Trọng tài sắp phán quyết. Theo đó, vụ kiện mà Philippines đưa ra như một "âm mưu bên ngoài nhằm làm suy yếu và làm bẽ mặt Bắc Kinh", theo Washington Post.
Nghiêm Thu