Động thái này của Trung Quốc có thể sẽ khiến căng thẳng tại Biển Đông leo thang.
Trong hội nghị diễn ra tại Trung tâm Phân tích Hải quân của Mỹ (CNA) hôm 29/7, một chuyên gia cho biết Trung Quốc đang xây dựng một đội tàu cá tại Biển Đông để phục vụ cho lực lượng dân quân trên biển của mình. Động thái này có thể làm gia tăng căng thẳng tại khu vực tranh chấp.
Lực lượng dân quân trên biển của Trung Quốc - một trong những cơ quan thay thế để thực thi sức mạnh của hải quân Trung Quốc - thường sử dụng các tàu cá dân sự để thực hiện hàng loạt nhiệm vụ từ giải cứu tàu mắc cạn cho đến đổ bộ lên đảo tranh chấp. Trong khi tại Trung Quốc, việc kêu gọi đưa lực lượng này vào hoạt động đã diễn ra từ lâu nhưng đây sẽ là lầnđầu tiên đội dân quân này có được đội tàu cá của riêng mình, giúp đỡ cho quốc gia vốn là nhà sản xuất, xuất khẩu cá và tiêu thụ hải sản lớn nhất thế giới.
"Có vẻ như Trung Quốc đang xây dựng một đội tàu đánh cá cho lực lượng dân quân trên biển ở Biển Đông", Zhang Hongzhou, nghiên cứu sinh tại Trường Nghiên cứu Quốc tế Rajaratnam, Singapore, nói trước khán giả tại cuộc hội thảo kéo dài 2 ngày về sức mạnh hải quân Trung Quốc.
Vai trò của lực lượng dân quân hàng hải Trung Quốc trong các hoạt động đánh bắt cá ngày một tăng và điều này không hoàn toàn mới mẻ. Thật vậy, ngay từ năm 2013, trong chuyến thăm thị trấn đánh bắt cá Tanmen, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã nói với lực lượng dân quân trên biển rằng họ "không chỉ dẫn đầu các hoạt động đánh bắt cá mà còn phải thu thập thông tin trên biển và hỗ trợ việc xây dựng các đảo cũng như rạn san hô" để ủng hộ cho các lợi ích của Trung Quốc tại Biển Đông. Bài phát biểu của ông Tập đã tạo đào cho sự phát triển của lực lượng dân quân trên biển. Nhiều thành phố ven biển đã thành lập các đơn vị này và kêu gọi hỗ trợ nhiều hơn, thêm nhiều nguồn lực để đào tạo ngư dân và xây dựng các tàu mới.
Trung Quốc đẩy mạnh đầu tư cho lực lượng dân quân trên biển nhằm củng cố vị trí của mình trong các tranh chấp chủ quyền biển đảo |
Nhưng động thái xây dựng một đội tàu cá quốc doanh dành cho lực lượng dân quân trên biển ở Biển Đông lại là "hiện tượng mới", ông Zhang nói. Việc sở hữu đội tàu riêng nghĩa là lực lượng dân quân trên biển của Trung Quốc sẽ không còn phụ thuộc vào việc thuê tàu cá của ngư dân hay của các công ty đánh cá để tiến hành hoạt động nữa.
Theo quan điểm của ông Zhang, sự thay đổi của chính phủ Trung Quốc phản ánh nỗi thất vọng ngày một tăng của Bắc Kinh do bất lực trong việc quản lý ngư dân. Sau hàng loạt các vấn đề này sinh, trong đó có khiếu nại về việc chính phủ trả quá ít tiền để ngư dân tham gia vào các sáng kiến của mình (chẳng hạn như đi bảo vệ giàn khoan mà Trung Quốc hạ đặt trái phép tại vùng biển của Việt Nam hồi năm ngoái), chính quyền trung ương đã quyết định tăng cường kiểm soát và chỉ đọa các hoạt động của mình.
"Họ không thể quản lý ngư dân", ông Zhang nói.
Như mục đích của họ, ông Zhang không nghi ngờ nhiều về việc lực lượng này sẽ được sử dụng để củng cố vị trí của Trung Quốc tại Trường Sa. Ngoài những tuyên bố đòi chủ quyền tại Trường Sa, quần đảo này đối với Trung Quốc còn có giá trị đánh bắt cá. Bắc Kinh đã tiến hành một nghiên cứu cho thấy vùng biển gần quần đảo Trường Sa có hơn 1,8 triệu tấn tài nguyên thủy sản, sản lượng đánh bắt hàng năm có thể đạt từ 500.000-600.000 tấn.
"Tất nhiên, những tàu này sẽ được triển khai tới Trường Sa", ông Zhang nói.
Nhưng ông cũng đã cản báo rằng việc tăng cường sử dụng dân quân trên biển thực sự có thể làm tăng căng thẳng tại khu vực và làm suy yếu lợi ích của Trung Quốc. Viết trên trang The Diplomat hồi tháng 5, ông Zhang cho rằng dân quân trên biển có thể dùng lòng yêu nước làm vỏ bọc để thực hiện các hoạt động bất hợp pháp như đánh bắt trộm san hô, rùa biển và các loài nguy cấp khác, gây tổn hại nghiêm trọng cho hình ảnh quốc tế của Trung Quốc. Họ cũng có thể thực hiện các hành động trắng trợn tại vùng biển tranh chấp, thậm chí còn đi xa hơn cả đường 9 đoạn trái phép của Trung Quốc. Điều này sẽ làm gia tăng căng thẳng với các nước láng giềng trong khu vực.
"Thực tế này có nguy cơ gây tổn hại cho Chính sách đối ngoại của Trung Quốc và phá hoại mối quan hệ với các nước láng giềng", ông Zhang viết.
Tỉnh Hải Nam của Trung Quốc đã ra lệnh xây dựng 84 tàu cá dân quân cỡ lớn cho "thành phố Tam Sa" - thành phố được Trung Quốc thành lập trái phép trên đảo Phú Lâm, thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam. Trong đó, 10 tàu cá sẽ được giao trong năm nay, đội tàu hiện nay chỉ có 4 chiếc. Theo ông Zhang, để đội tàu này hoàn thiện sẽ phải mất vài năm.
Bảo Linh (theo The Diplomat)