Cá là thực phẩm mang lại nhiều giá trị dinh dưỡng cho con người. Đặc biệt, cá là nguồn cung cấp omega-3, một loại axit béo có lợi cho cơ thể. Mặc dù cá đem lại nhiều giá trị dinh dưỡng tuy nhiên không phải loại cá nào cũng có thể ăn hoặc ăn nhiều. Dưới đây là 4 loại cá phổ biến nhiều nhà hay ăn nhưng trên thực tế những loại cá này lại chứa chất rất độc gây hại cho sức khỏe.
Cá bống vân mây
Ở Việt Nam, cá bống vân mây tập trung nhiều ở các tỉnh ven biển miền Trung. Theo các nhà khoa học, trong cá bống vân mây có độc tố tetrodotoxin, tương tự như độc tố của cá nóc.
Cá bống vân mây được xếp vào loại sinh vật tập trung độc tố ở da. Biểu hiện nhận dạng dễ thấy nhất của loài cá này là toàn thân màu nâu đỏ, mỗi bên thân có bốn vệt đen hình đám mây; Màng vây lưng và màng vây đuôi có nhiều hàng chấm đen. 100g da của cá này có thể giết chết 9 - 10 người. Loài cá bống vân mây thường có ở Thừa Thiên - Huế và các vùng nước lợ khác.
Độc tố tetrodotoxin tác động lên thần kinh trung ương làm liệt các trung khu thần kinh khiến ngừng tuần hoàn, hô hấp, dẫn đến tử vong nhanh chóng. Điều quan trọng nữa là chất độc này không bị nhiệt phá huỷ, nó chịu được nhiệt độ cao, dù có đun sôi, phơi khô hay sấy khô chất độc vẫn tồn tại, do đó cá bống vân mây được nấu chín hay phơi khô ăn đều nguy hiểm. Sau khi ăn phải loại cá độc này, chất tetrodotoxin được hấp thu nhanh qua đường tiêu hoá trong 5 - 15 phút, đạt nồng độ cao nhất trong máu sau 20 phút và chỉ mấy giờ sau các triệu chứng ngộ độc sẽ xuất hiện. Liều tử vong đối với người là 1 - 2mg. Nguyên nhân tử vong do tetrodotoxin là liệt cơ hô hấp và tụt huyết áp. Như vậy ngộ độc cá bống vân mây cũng như ngộ độc cá nóc thường rất nặng, dễ chết, nếu không được cấp cứu sớm ngay khi có các dấu hiệu ngộ độc đầu tiên.
Theo Cục An toàn thực phẩm những loài hải sản độc này có thể gây hại cho con người theo hai cách chính: qua đường tiêu hoá do các món ăn chế biến từ cá và hải sản và qua phản ứng tự vệ của con vật khi ta vô tình chạm vào chúng, bị chúng căn, chích hoặc phóng tên độc.
Cá nóc
Cá nóc là một loài cá nguy hiểm đối với tất cả mọi người, khi ăn không chỉ nhiễm thuỷ ngân mà còn gây ngộ độc chết người. Chính vì thế mọi người không nên ăn cá nóc. Đặc biệt, với phụ nữ mang thai tuyệt đối không nên ăn loài cá này. Thêm vào đó, trong cá nóc có chứa chất độc tetradotoxin ở buồng trứng và hepatoxin ở gan rất nguy hiểm, những chất độc này có thể đầu độc cơ thể, nguy kịch đến tính mạng nếu không được chế biến đúng cách.
Cá nóc có chứa tetrodotoxin (C11H17O8N3), chất độc thần kinh, rất độc, gây tử vong cao. Đặc biệt, tetrodotoxin tan trong nước, không bị nhiệt phá huỷ, nấu chín hay phơi khô, sấy, độc chất vẫn tồn tại. Loài cá cực ngon này lại chứa chất kịch độc này có thể gây tử vong nếu chế biến sai cách.
Máu, mắt, buồng trứng, gan, bộ phận sinh dục, da cá nóc là những bộ phận có chứa loại chất độc này. Mặc dù thịt không độc, nhưng khi cá chết, ươn hoặc va đập, chất độc từ các bộ phận trên sẽ ngấm vào cơ gây độc toàn bộ.
Những loại ngộ độc dễ gặp khi ăn cá
Ngộ độc ciguatera trong cá biển: Theo Johns Hopkins Medicine, một số loại cá như cá vược, cá đuôi gai và cá nóc gai... có thể gây ngộ độc ciguatera, gây nôn mửa, tiêu chảy, đau đầu, tê và ngứa ran ở miệng và tứ chi. Một số người có thể bị nặng hơn như bị đau cơ, chóng mặt và cảm giác đảo ngược nhiệt độ, trong đó sờ vật nóng thì thấy lạnh và ngược lại sờ vật lạnh thì có vẻ nóng. Nhịp tim bất thường và huyết áp thấp cũng có thể mắc phải nếu bị ngộ độc ciguatera. Các triệu chứng ngộ độc ciguatera thường hết trong vài ngày, nhưng có thể kéo dài đến 4 tuần. Khi có những triệu chứng ngộ độc trên, chúng ta hãy nên đến cơ sở y tế gần nhất để được khám và điều trị.
Ngộ độc tetrodotoxin: Độc tố tetrodotoxin thường có trong cá nóc. Ngộ độc tetrodotoxin rất nặng. Một vài ca tử vong do ngộ độc tetrodotoxin vì ăn cá nóc từ Đại Tây Dương, Vịnh Mexico và Vịnh California. Sau 20 phút đến 3 giờ sau khi ăn cá nóc độc, người bị ngộ độc bắt đầu xuất hiện các triệu chứng như tê môi và lưỡi, tê mặt và tứ chi, đau đầu, buồn nôn và ói mửa, đau bụng, tiêu chảy, nói lắp, đi lại khó khăn, yếu cơ, co giật, suy hô hấp, suy giảm tinh thần, và rối loạn nhịp tim. Tử vong có thể xảy ra trong vòng 4 đến 6 giờ sau khi ngộ độc. Khi có những triệu chứng trên, người bị ngộ độc nên lập tức đến cơ sở y tế để điều trị cấp cứu.
Ngộ độc histamine: Ngộ độc histamine xảy ra sau khi ăn cá có chứa hàm lượng histamine cao do chế biến và cách bảo quản cá không đúng cách. Những loại cá cá ngừ albacore, cá ngừ vây xanh và cá ngừ vây vàng, cá trích và cá marlin đều có lượng histidine cao. Do bảo quản lạnh không đủ, vi khuẩn chuyển histidine thành histamine, dẫn đến ngộ độc cho người ăn vào. Độc tố histamine có thể hình thành ngay cả khi cá được bảo quản tạm thời ở nhiệt độ quá cao.