Sau chuyến thăm lịch sử của Tổng thống Mỹ Barack Obama đến Việt Nam và trong bối cảnh cuộc đua vào Nhà Trắng đang diễn ra tại Mỹ, đây là thời điểm thích hợp để đánh giá tương lai mối quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ. Đặc biệt, sau ngày bầu cử 8/11 tới, Mỹ sẽ có một tân tổng thống.
(Mời độc giả theo dõi phần 1 tại đây)
Tổng thống Hillary Clinton: Cam kết liên tục và tăng cường
Hillary cũng nhận thức rõ ràng về tính năng động của các tranh chấp Biển Đông. Tháng 7/2010, tại Diễn đàn thường niên khu vực ASEAN giữa các Ngoại trưởng tại Hà Nội, bà Hillary tuyên bố tự do trên biển là một lợi ích quốc gia của Mỹ và Mỹ phản đối việc sử dụng hay đe dọa bạo lực bằng bất kỳ yêu sách nào ở Biển Đông. Trong một chỉ trích đối với yêu sách "đường 9 đoạn" của Trung Quốc, bà cho rằng "tuyên bố hợp pháp về không gian hàng hải ở Biển Đông nên bắt nguồn từ tuyên bố hợp pháp đối với các thực thể đất đai. Theo Công ước của Liên Hợp Quốc về luật biển (UNCLOS), các đảo nhân tạo hoặc các công trình xây dựng không tạo ra bất kỳ lãnh hải hay khu vực hàng hải nào.
| Bà Hillary được cho là sẽ cứng rắn hơn đối với Trung Quốc trong vấn đề Biển Đông khi trở thành tân tổng thống Mỹ. Ảnh: AP |
Theo The Diplomat, từ những điều trên, có thể mong đợi rằng nước Mỹ dưới thời Tổng thống Hillary Clinton sẽ tiếp tục mở rộng quan hệ thương mại với Việt Nam, thúc đẩy thể chế hóa các tranh chấp Biển Đông trong tổ chức đa phương như ASEAN, tăng cường năng lực hàng hải và quân sự của các đối tác quan trọng như Việt Nam, thách thức Trung Quốc tuân thủ các quy tắc hàng hải, đồng thời thúc đẩy mạnh mẽ việc duy trì quyền tự do hàng hải.
Tổng thống Donald Trump: Điều chỉnh lại và dễ thay đổi
Nếu Donald Trump trở thành tân tổng thống Mỹ, chúng ta có thể mong chờ những điều bất ngờ. Trump là một ứng viên độc đáo cho vị trí tổng thống Mỹ. Trước khi công bố chiến dịch tranh cử của mình, Trump được biết đến bởi khối tài sản bất động sản khổng lồ, việc xuất hiện trong những chương trình truyền hình thực tế và các tờ báo lá cải. Có lẽ không có gì đáng ngạc nhiên, Donald Trump đã chạy một chiến dịch tranh cử tổng thống mang tính thách thức, cả về nghi thức và các đề xuất Chính sách. Tóm lại, chiến dịch chạy đua vào Nhà Trắng của Donald Trump đang tìm cách phá vỡ tiến trình chính trị của Mỹ.
Trong bài phát biểu về chính sách ngoại giao, Donald Trump đã công bố một chủ đề rất quan trọng: tiêu chuẩn “Nước Mỹ hàng đầu” (tất cả các nước khẳng định lợi ích cá nhân của họ), song chi tiết trong bài diễn thuyết của ông lại đi ngược lại những nguyên tắc thông thường trong chính sách ngoại giao của Mỹ. Chẳng hạn, trong một nỗ lực để chống tình trạng nhập cư bất hợp pháp và tội phạm có liên quan, ông đã cam kết sẽ "xây dựng một bức tường" giữa Mỹ với đối tác thương mại lớn thứ 3 của nước này là Mexico. Để mạnh tay hơn trong cuộc chiến chống khủng bố, Donald Trump đã đưa ra ý tưởng tra tấn những nghi phạm khủng bố và nhắm mục tiêu vào gia đình họ. Để đối phó với cuộc tấn công khủng bố tại California hồi tháng 12/2015, ông đề xuất một lệnh cấm tạm thời những người Hồi giáo nhập cư vào Mỹ.
| Donald Trump là một ứng viên luôn mang đến những điều bất ngờ |
Đối với Việt Nam và lớn hơn là khu vực châu Á - Thái Bình Dương, có ít nhất 4 lĩnh vực mà một tổng thống như Donald Trump sẽ điều chỉnh lại chính sách đối ngoại, và do đó, sẽ tạo ra những thay đổi.
Trước hết, về vấn đề thương mại, Donald Trump tuyên bố ông phản đối thỏa thuận tự do thương mại. Ông kịch liệt phản đối TPP - mô tả nó là một "thỏa thuận khủng khiếp" chủ yếu mang lại lợi ích cho Trung Quốc khi đối đầu với Mỹ (mặc dù Trung Quốc không tham gia TPP). Donald Trump cũng nghi ngờ WTO và chỉ trích vai trò thành viên của Trung Quốc trong tổ chức. Để hỗ trợ các doanh nghiệp và người lao động Mỹ chống cạnh tranh "không công bằng", ông cam kết thực hiện một loạt các biện pháp trả đũa chống lại việc Trung Quốc thao túng tiền tệ, trợ cấp cho các doanh nghiệp nhà nước và đánh cắp tài sản trí tuệ. Loại tư duy tương tự thế này có thể được mở rộng đến các nước châu Á khác mà Mỹ bị thâm hụt thương mại như Việt Nam.
Thứ hai, Donald Trump chỉ trích vai trò hệ thống liên minh toàn thế giới của Mỹ, từ NATO đến Thái Bình Dương. Ông tin rằng các liên minh đang mất cân đối và đồng minh của Mỹ mang đến nhiều gánh nặng, thậm chí nên bị bỏ rơi nếu quá gây tốn kém cho Washington.
Ví dụ, Donald Trump đề xuất rằng, các đồng minh hiện đang được bảo trợ dưới ô hạt nhân của Mỹ như Ả Rập Saudi, Nhật Bản và Hàn Quốc nên tự tìm kiếm vũ khí hạt nhân cho chính mình.
Thứ ba, Donald Trump đã tuyên bố sẽ không can thiệp vào các cuộc xung đột không trực tiếp đe dọa an ninh Mỹ. Ông chỉ trích nặng nề sự can thiệp của Mỹ tại Iraq và Libya như là một sai lầm và gây ảnh hưởng đến các lợi ích của Mỹ. Donald Trump không đưa ra một quan điểm rõ ràng nào về Biển Đông, nhưng cho rằng Mỹ không phải một bên có yêu sách trực tiếp. Quan điểm mặc định này của Trump có thể sẽ dẫn đến hậu quả là để mặc cho các nước như Việt Nam, Philippines phải đơn độc bảo vệ lợi ích chính đáng của họ.
Thứ tư và rộng hơn, Donald Trump tỏ ra hoài nghi vai trò bảo đảm trật tự thế giới tự do của Mỹ. Kể từ Thế chiến II, Mỹ hướng tới việc trở thành người bảo vệ các lợi ích cộng đồng trên toàn cầu như phát triển các tổ chức quốc tế, duy trì tự do trên biển, phát huy giá trị dân chủ, đóng vai trò cân bằng đối với các xung đột quốc tế. Vẫn còn chưa rõ ràng, thậm chí là đáng ngờ rằng Donald Trump có tiếp tục di sản này hay không. Chỉ riêng yếu tố này thôi cũng tạo ra những thay đổi lớn đối với tương lai của các mối quan hệ quốc tế.
Cho dù là Donald Trump hay Hillary Clinton, ngày 8/11 tới, nước Mỹ sẽ chọn ra một tổng thống mới và sự lựa chọn này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến Việt Nam cùng khu vực châu Á - Thái Bình Dương.
Lê Huyền (The Diplomat)