Đập Tam Hiệp, dự án thủy điện lớn nhất của Trung Quốc, đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh nước và sản xuất thủy điện trên sông Trường Giang. Nhưng ngay cả trước khi con đập được xây dựng năm 1994, dự án này luôn bị nghi ngờ và chỉ trích từ nước ngoài.
Trung Quốc đang chiến đấu với trận lụt nghiêm trọng, tấn công hơn 20 triệu người ở miền nam nước này. Đập Tam Hiệp đã góp phần giảm nhẹ lũ lụt. Đến 8h tối ngày 19/7, lũ số 2 trên sông Trường Giang đã đi qua đập Tam Hiệp.
Dự án đập Tam Hiệp đã hoạt động như thế nào trong mùa lũ năm nay? Liệu có có làm tồi tệ thêm thảm họa hồng thủy giữa và hạ lưu sông? Có phải đập đang bị "bóp méo" hay thậm chí phải đối mặt với nguy cơ "bị sập" như một số phương tiện truyền thông thường xuyên cáo buộc?.
Dưới đây là bài phỏng vấn của tờ Hoàn cầu Thời báo với Tập đoàn Tam Hiệp Trung Quốc, cơ quan đang vận hành con đập để đưa ra câu trả lời cho những câu hỏi và cáo buộc thường gặp nêu trên.
Hỏi: Trận lụt năm nay khiến nhiều người nhớ đến sự kiện năm 1998. Nếu dự án đập Tam Hiệp không được xây dựng, lũ lụt sẽ gây ra thiệt hại gì?
Đáp: Trong trận lụt lớn năm 1998, dọc toàn bộ lưu vực sông Trường Giang, mực nước tại trạm thủy văn Shashi ở Tĩnh Giang là khu vực rủi ro cao nhất, đạt 45,22m, cao hơn mức an toàn 0,22m. Khu vực Tĩnh Giang đã phải đối mặt với lựa chọn lũ giãn vòng và trong tình trạng căng thẳng. Hơn 1 triệu binh sĩ PLA cùng với người dân địa phương đã đi chống lũ lụt vào thời điểm đó.
Theo mô phỏng và tính toán, nếu đập Tam Hiệp được xây năm 1998, mực nước tại Shashi sẽ không vượt quá 44,5m và lượng lũ giãn vòng tại khu vực Chenglingji, lối ra của hồ Động Đình sẽ giảm từ 10,8 tỷ m3 xuống 3,5 tỷ m3, giải phóng phần lớn áp lực chống lũ ở trung và hạ lưu sông Trường Giang.
Trong năm nay, nếu không có dự án Tam Hiệp, mực nước tại khu vực Chenglingji và Huko, lối ra của hồ Bà Dương sẽ vượt mức an toàn. Trạm thủy văn Hán Khẩu ở Vũ Hán sẽ đối mặt với mức nước cao hơn. Trong trường hợp này, trung và hạ lưu sông Trường Giang sẽ đối mặt với tình huống phòng chống lũ nghiêm trọng hơn.
>> Xem thêm: Hồ chứa Tam Hiệp sẽ đạt kỷ lục dòng chảy vào tối nay, đối diện đợt lũ mới
Hỏi: Một số người nói rằng việc xả lũ liên tục của đập Tam Hiệp đã khiến lũ lụt ở trung và hạ lưu sông Trường Giang trầm trọng hơn. Đó là sự thật?
Đáp: Xả lũ là cách để một hồ chứa kiểm soát dòng chảy thông qua các cơ sở xả lũ. Thông thường, hồ chứa sẽ cho nước chảy qua những đơn vị phát điện. Chỉ khi khối lượng dòng chảy vượt quá khả năng của các đơn vị thì hồ chứa mới dùng đến các kênh xả lũ. Tuy nhiên, việc xả lũ không có nghĩa là hồ chứa không dùng đến chức năng phòng chống lũ lụt.
Ví dụ, ngày 2/7, hồ chứa Tam Hiệp chứng kiến dòng chảy vào là 53.000 m3/giây và dòng chảy ra là 35.000 m3/giây. Đập Tam hiệp đã giúp làm giảm áp lực tại trung và hạ lưu khu vực phòng lũ, như hồ Bà Dương.
Hỏi: Nếu lũ lụt tiếp tục, đập Tam Hiệp có khả năng điều chỉnh nước không?
Đáp: Nhiệm vụ phòng chống lũ của đự án Tam Hiệp chủ yếu dựa vào khu vực Tĩnh Giang và Chenglingji, lối ra của hồ Động Đình. Với dung tích hồ chứa nước lũ là 22 tỷ m3, nó được thiết kế để ngăn lũ lớn ở thượng nguồn sông Trường Giang. Đập Tam Hiệp đang hoạt động đáng kể để ngăn tình trạng như vậy vượt ngoài tầm kiểm soát.
Nếu lũ lụt xảy ra do mưa lớn ở trung và hạ lưu sông Trường Giang, các thành phố xung quanh những khu vực này sẽ phải dựa chủ yếu vào các công trình thoát lũ của chính mình. Trong hoàn cảnh như vậy, đập Tam Hiệp có thể đóng góp công sức bằng cách giữ nước để làm giảm bớt áp lực cho các thành phố đó.
>> Xem thêm: Rộ tin đập Tam Hiệp có thể bị khai tử
Hỏi: Một số phương tiện truyền thông nước ngoài thổi phồng "sự biến dạng" của đập Tam Hiệp, nói rằng nó có nguy cơ "sụp đổ". Vậy con đập còn ở trong điều kiện an toàn không?
Đáp: Đập Tam Hiệp đang hoạt động an toàn ở trong điều kiện tốt. Trong những năm qua, không có chuyện biến dạng hay bất kỳ rủi ro đáng chú ý nào xảy ra.
Từ năm 1994 đến tháng 6 năm nay, dự án giám sát an toàn đã lắp đặt 12.000 thiết bị trong và quanh đập. Việc giám sát bao gồm sự biến dạng, lưu lượng thấm và lực thấm, sức căng, động đất mạnh, thủy lực và động lực học. Ngoài các công nghệ và thiết bị giám sát tiên tiến, còn có các cuộc kiểm tra do con người thực hiện để kiểm tra tình trạng đập.
Trạng thái làm việc của các tòa nhà và nền móng đập Tam Hiệp đều bình thường, an toàn và đáng tin cậy.
>> Xem thêm: Đập Tam Hiệp trữ khoảng 7 tỷ m3 nước, vượt cảnh báo 12m, Trung Quốc họp khẩn
Hỏi: Một số người nói dự án Tam Hiệp ảnh hưởng đến môi trường sinh thái dọc sông Trường Giang. Tập đoàn và các cơ quan chính phủ đã có những nỗ lực gì để bảo vệ môi trường xung quanh đập và dọc bờ sông?
Đáp: Ngoài kiểm soát lũ lụt, phát điện và điều hướng nước, một nhiệm vụ quan trọng nhất đối với hồ chứa Tam Hiệp là đóng vai trò như một kho lưu trữ tài nguyên nước ngọt chiến lược. Với khả năng điều chỉnh mạnh mẽ, dự án đã đóng vai trò quan trọng trong bảo tồn và sửa chữa hệ sinh thái cũng như môi trường dọc sông Trường Giang.
Cụ thể, dự án có thể bổ sung nước ở hạ lưu. Kể từ năm 2003, hồ chứa đã bổ sung khoảng 29 tỷ m3 nước cho hạ lưu.
Dự án cũng cung cấp điều kiện tốt nhất cho sự sống và sinh sản của các loài động vật hoang dã và cá nuôi trong sông Hoàng Hà bằng cách điều chỉnh và kiểm soát lượng xả thải vào tháng 5 và 6.
Hơn nữa, nó có thể tiến hành kiểm soát khẩn cấp. Khi sự cố ảnh hưởng đến chất lượng và an toàn nước hoặc khủng hoảng hàng hải xảy ra, dự án có thể điều chỉnh và kiểm soát lượng xả. Ví dụ, vào tháng 2/2014, hồ chứa Tam Hiệp đã mở rộng xả nước xuống hạ lưu và hạ chế hiệu quả sự xâm nhập mặn tại cửa sông Trường Giang ở Thượng Hải.