Mới đây, các nhà khảo cổ học từ Hiệp hội Khoa học Aranzadi đã tìm thấy một hiện vật có niên đại 2000 năm tuổi trong đống đổ nát của một ngôi làng cổ ở miền Bắc Tây Ban Nha.
Cụ thể, phục chế đồ tạo tác Carmen Usúa cho biết rằng ông đã tìm thấy một vật được trang trí bằng đồng hình bàn tay từ một ngôi làng từ thời đồ sắt với một loạt các đường kẻ và dấu chấm.
Các đoạn văn nhỏ đó gồm khoảng 40 ký tự đã tiết lộ một chương trình ẩn giấu trong câu chuyện về một ngôn ngữ vẫn chưa rõ nguồn gốc: Tiếng Basque, mà người bản ngữ sống ở khu vực ngày nay là miền bắc Tây Ban Nha và tây nam nước Pháp.
Theo đó, tiếng Basque được các nhà ngôn ngữ học gọi là ngôn ngữ biệt lập, nghĩa là nó không có chung nguồn gốc với các nhóm ngôn ngữ đã biết khác.
Vài năm trở lại đây, các nhà sử học cho cho rằng những người nói tiếng Basque không phát triển ngôn ngữ chữ viết cho đến khi họ tiếp xúc với người La Mã xâm chiếm vùng đất của họ.
Dù vậy, bàn tay bằng đồng này lại tiết lộ rằng vào thời điểm người La Mã đến, người Basque đã có hệ thống chữ viết riêng của họ, được phát triển từ một hệ thống được sử dụng rộng rãi hơn trên bán đảo Iberia.
Những dịch giả vẫn khá bối rối về hầu hết các từ được khắc lên cổ vật bằng đồng 2.000 năm tuổi nhưng một phần ý nghĩa của nó cũng đã tiết lộ rằng: Rất lâu trước khi người La Mã xâm chiếm miền Bắc Tây Ban Nha ngày nay, người sống ở khu vực này đã có ngôn ngữ riêng của họ.
Cho đến ngày năm, có khoảng vài trăm nghìn người ở miền Bắc Tây Ban Nha và Tây nam nước Pháp, ở hai bên dãy núi Pyrenees vẫn nói tiếng Basque hay Euskara.
Đa phần những người sống trên đỉnh núi Irulegi nói tiếng Basque nhiều khả năng là thành viên của một nhóm là Vascones. Dù vậy vẫn không có bất kỳ ghi chép nào về những gì mà người Vascones, chỉ một số nhà sử học La Mã viết ra được những mô tả mơ hồ về ngôn ngữ của họ.
Dù bàn tay bằng đồng có niên đại từ thế kỷ 1 TCN khi mà người La Mã chiếm đóng và tranh giành vùng đất ngày nay là xứ Basque nhưng những từ được khắc trên bề mặt của nó không có bất kỳ điểm tương đồng nào với chữ viết Latinh.
Mà thay vào đó là những chữ viết giống như chữ viết cổ được sử dụng ở nhiều nơi khác nhau trên bán đảo Iberia.
Những dấu hiệu tương tự này cũng đã từng xuất hiện ở nhiều đồng xu được đúc ở lãnh thổ xứ Basque nhưng đã không có đồng xu nào lâu đời như bàn tay bằng đồng 2000 năm tuổi này.