Con người là loài động vật thông minh nhất trên Trái đất. Chúng ta có chỉ số trí thông minh vượt trội so với động vật và biết cách sử dụng trí thông minh của mình để làm mọi việc, từ cải thiện chất lượng cuộc sống, xây dựng xã hội, đạt được những tiến bộ khoa học,...
Thế còn hàng triệu loài động vật khác thì sao? Đo lường trí thông minh của động vật có thể khó khăn vì có rất nhiều chỉ số, bao gồm khả năng học hỏi những điều mới, khả năng giải câu đố, cách sử dụng công cụ và khả năng tự nhận thức. Việc xác định loài động vật thông minh nhất có thể dẫn đến tranh luận và một số điều bất ngờ.
Cùng tìm hiểu về loài bạch tuộc. Thoạt nhìn, nó có vẻ không thông minh lắm, tuy nhiên các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng một số loại động vật chân đầu có tính tò mò và khả năng giải quyết vấn đề rất cao. Trong một thí nghiệm, một con bạch tuộc đã tìm ra cách mở nắp hộp đựng để lấy thức ăn bên trong. Ở một trường hợp khác, một con bạch tuộc đã học cách nhận biết từng cá nhân con người, phản ứng tích cực với một người thân thiện trong khi phớt lờ một người khác có hành động mờ nhạt. Việc nhận ra các cá nhân là một dấu hiệu của trí thông minh cũng được nhận thấy ở loài chim bồ câu.
Tinh tinh – một trong những loài họ hàng di truyền gần gũi nhất của con người cũng được đánh giá là thông minh. Trong một nghiên cứu năm 2007, các nhà nghiên cứu đã cho tinh tinh trưởng thành, tinh tinh vị thành niên và sinh viên đại học cùng một bài kiểm tra nhận thức, trong đó liên quan đến việc ghi nhớ chín con số nằm ở đâu trên màn hình cảm ứng sau khi nhìn thấy các con số đó chưa đầy một giây. Tinh tinh trưởng thành và sinh viên đại học đạt điểm tương đương nhau, nhưng tinh tinh vị thành niên đạt điểm cao hơn, ghi nhớ các vị trí số với độ chính xác cao hơn nhiều.
Loài dê, giống như bạch tuộc, rất giỏi trong việc giải quyết vấn đề, đặc biệt khi thức ăn là phần thưởng của chúng. Trong một thử nghiệm, dê phải dùng răng để kéo một sợi dây xuống, kích hoạt một đòn bẩy mà sau đó chúng phải dùng miệng nâng lên. Tổng cộng có 9 trong số 12 con dê có thể tìm ra thiết bị kỳ lạ sau bốn lần thử và phần lớn vẫn nhớ cách vận hành thiết bị này 10 tháng sau.
Nhiều loài động vật sử dụng công cụ rất hiệu quả, bao gồm cả tinh tinh, chúng thường dùng que để lấy ấu trùng kiến và mối. Quạ đã thể hiện những khả năng tương tự, trong một thử nghiệm chứng tỏ chúng thông minh hơn trẻ em loài người. Cuộc thử nghiệm bao gồm một chiếc hộp hình trụ chứa nước. Chiếc hộp được thiết kế khá mảnh, một con quạ không thể thò mỏ vào. Trẻ em dưới tám tuổi gặp rất nhiều khó khăn khi giải câu đố, nhưng lũ quạ dường như biết cách uống nước theo bản năng, chúng thêm sỏi vào chiếc hộp hình trụ, mực nước sẽ dâng lên cho đến khi chúng uống được.
Một loài động vật thông minh khác được đánh giá cao là voi. Voi có thể học nhiều nhiệm vụ phức tạp khác nhau, nhưng chính khả năng tự nhận thức của chúng - khả năng nhận ra mình trong gương - đã khiến chúng trở nên khác biệt trên thang đo trí thông minh. (Nhiều loài động vật khác, chẳng hạn như chó và mèo, dường như tin rằng hình ảnh phản chiếu của chúng là một loài động vật khác và phản ứng tương ứng.) Voi cũng có tính xã hội cao và giàu lòng nhân ái, thường làm việc cùng nhau để giải quyết các vấn đề trong đàn.
Các loài động vật khác được biết đến với trí thông minh bao gồm lợn - chúng có thể giải mã mê cung và học ngôn ngữ biểu tượng; chuột - loài có thể đưa ra quyết định dựa trên những gì chúng biết và không biết; và cá heo mũi chai - loài có mức độ tự nhận thức tương tự như voi.
Vì vậy, việc xác định con vật nào “thông minh nhất” thực sự phụ thuộc vào tiêu chí của mỗi người.