Ngày nay, cùng với những thay đổi trên các lĩnh vực của đời sống xã hội, gia đình cũng đang có nhiều thay đổi mạnh mẽ. Kiểu gia đình truyền thống(có từ ba thế hệ trở lên) sống trong một mái nhà đang lùi dần về dĩ vãng, thay vào đó là gia đình hạt nhân(hai thế hệ) đang được ưa chuộng. Trong các gia đình đó, các cá nhân có điều kiện phát triển toàn diện, được quan tâm chăm sóc đến nhau nhiều hơn.
Gia đình thực hiện nhiều chức năng, trong đó chức năng nuôi dưỡng giáo dục thế hệ trẻ là một trong những chức năng cơ bản của gia đình. Thực hiện chức năng này, gia đình giáo dục cho thế hệ trẻ biết bảo tồn, phát huy những giá trị văn hoá, đạo đức, truyền thống không những của gia đình mà còn của cả dân tộc. Nhưng hiện nay, do sự tác động của mặt trái nền kinh tế thị trường, nhiều gia đình chỉ lo đáp ững những nhu cầu vật chất cho con cái mà không chú ý giúp con rèn luyện những giá trị đạo đức và các phẩm chất nhân cách, thiết lập mối quan hệ gắn bó mật thiết giữa cha mẹ và con cái. Nghiã là khoán trắng việc giáo dục con cái cho nhà trường.
Gia đình hãy là nơi gìn giữ và giáo dục những giá trị truyền thống cho thế hệ trẻ
Bên cạnh đó do ảnh hưởng của lối sống phương Tây, cộng thêm với tâm lý thích tự do nên hầu hết các đôi vợ chồng trẻ vừa kết hôn là đã ra ở riêng. Nhất là ở các khu công nghiệp của các thành phố lớn: Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Bình Dương…hàng chục ngàn công nhân đã sớm tách khỏi gia đình, cộng đồng làng xóm để đến làm việc ở các nhà máy xí nghiệp. Sống ở nhà trọ, giới trẻ được tự do yêu đương, tự do sống thử, tự do kết hôn…mà không có sự quản lý, định hướng của các bậc cha mẹ, người thân. Không những vậy thế hệ con cái cuả họ cũng được gửi đến các nhà trẻ, mẫu giáo do không có điều kiện chăm nom… Và như vậy, do không ở gần, sống chung với ông bà cha mẹ nên việc giáo dục các giá trị truyền thống trở nên khó thực hiện. Đây chính là một trong những lý do khiến cho giới trẻ ngày nay không mấy người thuộc ca dao tục ngữ, dân ca Việt nam nói về đạo lý vợ chồng, công cha nghĩa mẹ, về phép đối nhân xử thế trong gia đình và ngoài xã hội.
Tương tự như vậy, nhiều bạn trẻ hoàn toàn không biết đến những tác phẩm văn học mà lẽ ra, người Việt nam nào cũng phải biết và tự hào như: Truyện kiều, Chinh phụ ngâm, Lục vân tiên…Bởi thế nên không có gì là lạ khi giới trẻ ngày nay sử dụng thành thạo Internet, thưởng thức nhạc ngoại rất sành điệu, phát âm tiếng Anh rất tốt nhưng lại ngọng nghịu khi nói tiếng mẹ đẻ, thờ ơ trước các lịch sử văn hoá, “mù” âm nhạc truyền thống, xa lạ với nghệ thuật tuồng chèo, cải lương… Đa số các bà mẹ trẻ ngày nay không thuộc các làn điệu hát ru và cũng không biết hát ru con. Cũng do ảnh hưởng của lối sống thực dụng phương Tây nên ngày nay lối sống, quan hệ ứng xử, các quy tắc sinh hoạt của thế hệ trẻ đã khác xa thế hệ cha anh. Có vẻ như những nề nếp gia phong, những lễ nghĩa ứng xử trong gia đình truyền thống như di thưa về trình, trên kính dười nhường… ngày càng được giới trẻ tiếp thu một cách miễn cưỡng.
Vì vậy, để xây dựng, giáo dục thế hệ trẻ trở thành những con người có đạo đức, có nhân cách, biết tiếp thu có chọn lọc những tinh hoa văn hoá nhân loại, biết kế thừa và phát huy những giá trị văn hoá truyền thống của dân tộc, xứng đáng là những chủ nhân tương lai của đất nước đòi hỏi phải phát huy vai trò, trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, dưới sự lãnh đạo của Đảng. Phải có sự kết hợp chặt chẽ giữa gia đình – nhà trường – xã hội trong giáo dục thanh niên. Nhưng điều quan trọng trước tiên, mỗi gia đình hãy phát huy tốt chức năng, vai trò giáo dục của mình, hãy là nơi gìn giữ và chuyển giao những giá trị văn hoá truyền thống cho thế hệ trẻ!
Chu Minh Quốc (Trường Đại học Nguyễn Huệ)
