Nhiều vùng ở Quảng Bình có tục thờ cá được ngư dân lưu truyền hàng trăm năm. Tại ngôi miếu ở xã Cảnh Dương, huyện Quảng Trạch, đang thờ 2 bộ xương cá voi khổng lồ, rất linh thiêng.
Ngư Linh Miếu nằm ở thôn Đông Cảng, xã Cảnh Dương được xây dựng gắn với sự tích về 2 cá voi trôi dạt vào vùng đất này từ đầu thế kỷ XIX. Bên trong miếu có 2 bộ xương cá voi khổng lồ, những chiếc xương sườn cao đến 4 - 5m.
Theo truyền thuyết, cá bà (cá voi cái) và cá ông (cá voi đực) vào "lụy" (bị nạn) ở Cảnh Dương vào năm 1806 và 1818. Tuy nhiên, các bậc cao niên kể cá bà vào trước cá ông gần 100 năm.
Gia phả Tây Trung Họ Trương (còn gọi là Trương Trung Tây Gia Phả) ghi “cá bà vào vùng biển này năm Kỷ Tỵ (năm 1809) đời Gia Long thứ 9, cá ông vào năm Đinh Mùi (năm 1907) đời Duy Tân thứ 16”. Người dân đã chôn cất, xây miếu thờ từ đó. Trong ảnh: Bộ cốt cá bà được đặt bên phải điện thờ.
Ở Cảnh Dương còn có 2 ngôi miếu ở 2 địa điểm mà cá ông, cá bà trôi dạt vào. Tuy nhiên, do chiến tranh huỷ hoại nên miếu ông bị vùi lấp dưới đồi cát, chỉ còn miếu bà tồn tại suốt mấy trăm năm qua. Ngoài ra có 17 ngôi mộ của các loại cá ông, cá bà. Cũng giống như ở Cảnh Dương, người dân xã Đức Trạch (huyện Bố Trạch, Quảng Bình) cũng lập miếu thờ các loài cá lớn trôi dạt vào vùng biển này. Ngư dân thường gọi là cá Ngài. Trong ảnh: Bộ xương cá ông tại Ngư Linh Miếu.
Cá hố, cá heo, cá voi khi chết được người dân chôn cất cẩn thận, vài năm sau đào lấy xương cốt đem vào thờ tại Đền Nam Hải. Vào đầu tháng hoặc rằm, Đền Nam Hải mở cửa để người dân đến thắp hương cầu những điều may mắn trong mỗi chuyến ra khơi. Tại xã Bảo Ninh, TP.Đồng Hới cũng có 2 ngôi đền do ngư dân lập nên để thờ các vị thần cá. Người dân ở đây tôn sùng cá Ngài hơn cả vị thành hoàng lập làng.
Ở Đình làng Sa Động, trước đây có bộ xương mà người dân thường gọi là Ngài Ông - được xem là một trong những bộ xương cá voi lớn nhất Việt Nam. Trong ảnh: Ông Phạm Quốc Hồng, người trông coi Ngư Linh Miếu, nói về bộ xương cá voi khổng lồ.
Năm 1968, Nhà nước đã cử một đoàn cán bộ vào Quảng Bình để mượn bộ xương đem ra trưng bày tại Bảo tàng Hải Phòng. Trong ảnh: Xương sườn cá bà cao gần 4m.
Người dân thắng nhang trong miếu thờ cá ông, cá bà
17 ngôi mộ cá tại Quảng Bình.
Cận cảnh hai bộ xương cá Ông khổng lồ:
