Hằng ngày, chiếc giếng nhỏ cùng ngôi miếu nằm lặng lẽ đón tiếp rất nhiều bà mẹ, ông bố đến xin sữa cho con - họ là những người trong vùng và lân cận, thậm chí còn có người ở các tỉnh xa như Nghệ An, Hà Tĩnh... nhưng nhiều nhất vẫn là ở đất Thủ đô.
Bà đẻ tìm về xin sữa "mẹ"
Trên đường vào "giếng sữa" ở thôn Can Lâm phải đi qua đề thờ Phùng Hưng và đền thờ vua Ngô Quyền, chúng tôi dừng lại ở quán nước ven đường, trong câu chuyện kể của những người chủ quán nước được biết, chiếc giếng và ngôi miếu nhỏ này rất linh thiêng.
Hằng ngày, những người cần sữa cho con bú vẫn đến lễ tạ trước miếu "mẹ sữa" và xin nước từ chiếc "giếng sữa" của người dân Cam Lâm. Ảnh: Thành An
Người dân Đường Lâm cho rằng, nước giếng có Công dụng mang dòng sữa trở lại cho những người bị tắc sữa hoặc mất sữa. Tiếng thơm của "giếng sữa" đã vang xa khắp mọi nơi, nhiều người ở ngoại tỉnh nghe tin cũng đến để “xin sữa” về cho con.
"Với chút lễ mọn và lòng thành tâm thắp hương khấn tạ, ai đến cũng đều được như ý cả. Đồ lễ đến đây xin sữa cũng rất giản đơn, mỗi người đến đây chỉ cần mang theo cân hoa quả, vàng hương, điều đặc biệt là lễ vật này phải để lại miếu không được mang về. Sau khi làm lễ - xin âm dương được phép từ "mẹ sữa" rồi thì người xin sẽ đến bên giếng lấy gáo dừa múc nước giếng rồi uống mấy ngụm và có thể dùng can lấy nước mang về nấu cơm hoặc đun lên làm nước uống. Như vậy là lời cầu nguyện sẽ được linh ứng” - Cụ Phan Thị Sót (67 tuổi - người trông nom ngôi miếu và chiếc giếng) cho hay.
Ngoài ra, nếu là người đi xin nước thay thì đàn ông phải để lại 9 đồng tiền lẻ, đàn bà 7 đồng tương đương với vía của mỗi người. Ngày trước người ta dùng tiền xu ném xuống giếng, còn bây giờ dùng tiền giấy để trông ngôi miếu thờ "mẹ sữa" cho sạch sẽ.
Chị Phương (Thạch Thất, Hà Tây), một người sau khi sinh con không có sữa đến đây "xin sữa" cho biết: Tôi sinh con được 7 tháng nhưng tắc sữa 4 tháng nay, người không có tí sữa nào, khi cho cháu bú vào ngực không có thì cháu đẩy ra và khóc, lúc đó nhìn con khóc thì mẹ cũng khóc, nhờ mọi người mách bảo hôm qua đến đây xin nước giếng mẹ đến tối muộn mới về, sáng nay thức dậy thấy bầu sữa ở ngực đã căng, cho con bú thì cháu bú được chiều nay gia đình tôi đến lễ tạ "mẹ".
Chuyện về "giếng sữa" và miếu "mẹ sữa"
Giếng sữa nằm cạnh con đường mòn dưới chân đồi Nghẽn và núi Cấm thôn Cam Lâm (Đường Lâm, Sơn Tây), được che khuất bởi tán cây cổ thụ um tùm, xung quanh là đồng ruộng mênh mông và núi đồi bạt ngàn cây cối. Tương truyền đây là vùng đất của vua Ngô Quyền.
Các cụ cao niên trong thôn cho biết, ngày xưa giếng chỉ là một ang nước nhỏ, nằm sát các thuở ruộng. Trải qua thời gian, lòng giếng được người dân đôn lên cao, thành giếng được đắp bằng những viên đá ong cổ. Hiện nay, giếng rộng chưa đầy 80cm, sâu khoảng hơn 1m, nước trong vắt suốt bốn mùa và luôn đây ắp nước. Giếng nằm trước cửa ngôi miếu nhỏ thờ "mẹ sữa" - ngôi miếu cũng được làm bằng đá ong, lợp ngói phủ rêu phong nhưng chỉ rộng chừng vài ba mét vuông.
Thành giếng được xây bằng đá ong, nằm trước ngôi miếu nhỏ thờ "mẹ sữa". Ảnh: Thành An
Nói về sự tích “giếng sữa” và ngôi miếu thờ "mẹ sữa" - cụ Phan Thị Sót (67 tuổi - người trông nom ngôi miếu và chiếc giếng) cho hay, Người dân Cam Lâm không ai biết ngôi miếu có từ bao giờ, đến những bậc cao niên trong làng cũng không thể biết rõ được, họ chỉ nhớ khi lớn lên đã thấy chiếc giếng và ngôi đền nằm ở đó".
Cụ Sót kể: “Từ đời vua Ngô Quyền lập đất, người ta có truyền tai nhau câu chuyện về sự hình thành "giếng sữa và ngôi miếu thờ "mẹ sữa".
Chuyện rằng, hồi đó loạn lạc, dân chúng đói khát, khổ sở, có nhà bỏ con để chạy loạn. Một bà lão hành khất chống gậy lang thang qua đất mảnh đất này thấy đứa bé còn đỏ hỏn bị bỏ ngang đường. Thương tình, bà bế đứa nhỏ theo. Đến địa phận đất Chuông Sa (tên gọi khác của vùng đất này - PV) thì đứa bé đói quá nên khóc ròng không sao dỗ được.
Không có nhà dân nào xung quanh để xin cho đứa bé miếng nước, bà phải cố dỗ dành. Bỗng đâu chiếc gậy của bà cắm xuống mảnh đất mềm thì một dòng nước trào tóe lên. Bà mừng quá lấy nước cho đứa bé uống thì đứa bé nín khóc và ngủ ngon lành. Kể từ đó, bà ở lại đây sống và nuôi đứa bé. Khi bà mất, nhân dân lập miếu thờ và giếng nước có từ đó. Điều đặc biệt, chiếc giếng từ bao đời nay nhưng chưa bao giờ cạn nước hay bị vẩn đục cho dù mùa mưa hay mùa hạn hán."
Giếng trong vắt quanh năm, suốt tháng dù mùa mưa hay hạn hán và không bao giờ vẩn đục. Ảnh: Thành An
Cụ Sót nhớ lại, vài chục năm trước đây vào mùa hạn hán những chiếc giếng khác trong làng cạn hết nhưng “giếng sữa” nước vẫn đầy ăm ắp và trong xanh, nước ngọt lịm. Cả làng lại rủ nhau ra gồng gánh nước về ăn. Mà kể cũng lạ, chiếc giếng sâu chưa đầy 1 mét mà hồi đó cấp nước đủ cho cả làng cả trăm người dùng, năm kia 800 người ở làng Triều Khúc dưới Hà Nội lên xin nước về mở hội, ai cũng xin đầy chai nước nhưng nước trong giếng không hề cạn và vẩn đục, cứ trong xanh và ăm ắp nước lạ thường.
Những người phụ nữ khi sinh con bị khan sữa hay mất sữa khi biết tin đều tìm đến nơi đây làm lễ "xin sữa". Ảnh: Văn Hoàn
Ngày nay, cứ mỗi lần có khách phương xa đến giếng xin sữa là người dân làng cổ Đường Lâm lại lấy làm tự hào. Cụ Dương Hữu Số - chủ từ lăng vua Ngô Quyền cho biết, nghe chuyện về chiếc "giếng sữa" kỳ lạ của làng, năm 1965, đã có một đoàn các nhà khoa học đến thăm rồi lấy mẫu nước về nghiên cứu, nhưng kết quả thế nào thì không được thông báo đến người dân.
Tuy nhiên, người dân Đường Lâm cũng không mấy quan tâm đến cách lý giải vấn đề đó lắm vì quan trọng nhất đối với họ, “giếng sữa” là một báu vật đáng tự hào.
