(Tinmoi.vn) Bạn đã bao giờ tự hỏi rằng tại sao thân nhiệt của con người luôn ổn định ở mức 37 độ C mà không phải con số khác như 38, 39 hay 50 chưa?
Trong số hơn 6 tỷ người trên trái đất, dù khác nhau về chiều cao, cân nặng, độ tuổi, giới tính và môi trường sống, nhưng tất cả đều có chung một đặc điểm là nhiệt độ cơ thể luôn ở mức khoảng 37 độ C.
Câu trả lời nằm ở sự tiến hóa của loài người. Trong giới sinh vật, loài người nói riêng cũng như họ động vật có vú sở hữu khả năng tuyệt vời, vượt trội họ bò sát: đó là có khả năng duy trì thân nhiệt ở mức ổn định.
Điều đó giúp cho chúng ta tồn tại và phát triển hơn hẳn các loài khác. Tính trung bình, nhiệt độ cơ thể của toàn bộ động vật có vú dao động từ 30 - 40 độ C.
Theo các nghiên cứu khoa học gần đây, 37 được coi là con số tuyệt vời nhất đối với sự phát triển. Người ta thấy rằng, cứ tăng thêm 1 độ C, nguy cơ lây nhiễm các loại nấm lại giảm đi 6%, đồng thời, trong khoảng từ 30 - 40 độ C, các nấm lợi khuẩn hoạt động mạnh nhất.
Đó là lý do vì sao bò sát và các sinh vật biến nhiệt rất nhạy cảm với nấm, trong khi chỉ có một số ít các loài khuẩn nấm có nguy cơ xâm hại chúng ta.
Về cơ bản, trong tổng số năng lượng của cơ thể người và các loài động vật có vú, trên 70% được chuyển hóa thành nhiệt, phát tán ra môi trường. Nếu không phát tán, nhiệt tích tụ sẽ gây hiện tượng quá nóng, làm đình trệ các hoạt động bình thường của cơ thể.
Tuy nhiên, dù nhiệt được sản sinh ra ở trạng thái đỉnh điểm thì cơ thể vẫn luôn được giữ ổn định, bởi vì nhiệt sản ra được não điều khiển để cân bằng với nhiệt bài tiết ra môi trường.
Căn cứ vào nguyên lý truyền nhiệt, các nhà khoa học đã giải thích rằng với các dạng khí hậu, môi trường sống như hiện nay của trái đất thì nhiệt độ bình quân của cơ thể người khoảng 37oC là phù hợp với tỷ suất sản sinh và phát tán nhiệt của cơ thể, sao cho thích ứng được với mọi loại thời tiết và thích ứng cho não cũng như các cơ quan đạt có hiệu suất hoạt động cao nhất.
Tuy nhiên, cơ chế hoạt động cũng như sự phức tạp của các phản ứng hóa học để con người có thể tương thích với một thân nhiệt không đổi bằng 37oC còn nhiều bí mật chưa được khám phá.
Một trong những điểm bất lợi duy nhất của thân nhiệt con người đó chính là cần phải duy trì thân nhiệt đó bằng rất nhiều năng lượng. Nếu không ăn uống gì trong thời gian dài, năng lượng cạn kiệt dần và thân nhiệt sẽ giảm nhanh chóng, rất nguy hiểm tới tính mạng.
Sự kỳ diệu của “máy điều hòa” trong cơ thể
Cũng như các loài động vật có vú khác, trong cơ thể con người có một hệ thống tự điều hoà nhiệt độ. Hệ thống này có khả năng nhạy cảm và thích ứng với sự biến đổi của môi trường tự nhiên. Bình thường, nhiệt độ cơ thể không thay đổi theo sự thay đổi của môi trường, bởi vì “máy điều hòa” - thông qua trung khu điều tiết nhiệt độ nằm ở não bộ - có thể tự chủ và thi hành nhanh chóng hai chức năng là sản nhiệt và tỏa nhiệt
Khi cơ thể phải đối chọi với những ngày hè nắng như thiêu, sự thay đổi rất nhẹ về nhiệt độ huyết dịch sẽ gây thư giãn cho mạch máu dưới da, xúc tiến cho da tỏa nhiệt trực tiếp ra bên ngoài.
Ngược lại, vào những ngày mùa đông lạnh giá, kích thích lạnh sẽ tác động vào trung khu điều tiết nhiệt độ, khiến cho mạch máu dưới da co lại, giảm thiểu sự tỏa nhiệt của da, đồng thời làm tăng độ căng cơ sườn, nâng cao độ trao đổi chất, xuất hiện “run cầm cập”, cơ thể tăng cường sản sinh nhiệt lượng.
Với cơ chế điều tiết như vậy, nhiệt độ cơ thể của con người luôn được giữ ở mức cố định khoảng 37 độ C. Tuy nhiên khi “máy điều hòa” gặp trục trặc hay hỏng hóc, thân nhiệt có thể bị lên cao hoặc xuống thấp hơn mức này, lập tức có những dấu hiệu bất thường như hoa mắt, chóng mặt, sốt... Khi nhiệt độ cơ thể tụt xuống dưới 31 độ C hoặc lên cao quá 42 độ C thì nguy cơ tử vong là rất cao.
Tuy nói rằng nhiệt độ cơ thể của một người bình thường là 37 độ C nhưng đó chỉ là con số chung cho thân nhiệt, thực chất nhiệt độ của các bộ phận khác nhau trong cơ thể cũng khác nhau. Ở khoang miệng thấp hơn 0,3 – 0,5 độ C so với thân nhiệt. Nhiệt độ trong khoang bụng cao hơn khoang ngực, mà nhiệt độ ở gan lại cao hơn các cơ quan khác trong bụng. Nhiệt độ tại gan có thể đạt tới 38 - 39oC. Nhiệt độ da ở đầu ngón tay rất thấp, chỉ ở mức khoảng 30 độ C, nhiệt độ da đầu ngón chân có lúc chỉ 25 độ C...
Thân nhiệt với những thay đổi của sinh lý
Sự thực nhiệt độ cơ thể không phải là cố định tuyệt đối, mà theo các nhà khoa học, nó thường ao động thay đổi theo hiện tượng sinh lý của mỗi cá thể.
Trong một ngày một đêm, thân nhiệt cũng có sự dao động. Vào sáng sớm ở mức thấp nhất, sau đó tăng dần, tới sẩm tối đạt trị số lớn nhất. Nhiệt độ cơ thể vào buổi tối lại giảm dần cho tới sáng hôm sau xuống tới trị số nhỏ nhất. Dao động chênh lệch giữa trị số lớn nhất và trị số nhỏ nhất khoảng 1 độ C.
Các nhà khoa học còn chứng minh được có sự liên quan giữa thân nhiệt với giới tính, tuổi tác, trạng thái, tư tưởng, tình cảm. Theo đó, nhiệt độ cơ thể nữ thường hơi cao hơn nhiệt độ cơ thể nam cùng độ tuổi, và còn biến đổi theo chu kỳ kinh nguyệt. Nhiệt độ cơ thể nữ trong kỳ kinh nguyệt thường thấp hơn lúc bình thường 0,2 – 0,5 độ C. Sự thay đổi này chủ yếu do sự thay đổi về hoóc môn nữ gây nên.
Đối với trẻ em, hệ thống thần kinh trung khu và các tuyến mồ hôi trên da chưa phát triển đầy đủ nên chức năng điều tiết thân nhiệt cũng kém hơn, nhất là đối với các bé đẻ non, nhiệt độ càng dao động lớn. Tuy vậy, khả năng trao đổi chất ở trẻ em khá mạnh nên nhiệt độ cơ thể thường cao hơn người trưởng thành. Ngược lại ở người già, khả năng trao đổi chất diễn ra thấp nên nhiệt độ thường thấp hơn so với người trưởng thành.
Xem thêm: Những Smartphone hàng "khủng" sắp sửa ra mắt
Thu Thủy (Tổng hợp)
