Theo kết luận của Tổng cục Môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường, vào khoảng 18h30 đến 23h30 ngày 28/8, xảy ra vụ cháy nổ tại Công ty Rạng Đông xảy với diện tích 6.000m2 kho chứa sản phẩm.
Cán bộ Viện Hóa học Môi trường Quân sự lấy mẫu vật xung quanh hiện trường vụ cháy. Ảnh: BCHH
Có hơn 4 triệu sản phẩm bóng đèn bị thiêu rụi, gồm: bóng đèn huỳnh quang là 480.000 sản phẩm, chủ yếu là loại dài 1,2m, sử dụng thủy ngân (Hg) lỏng với hàm lượng là 20mg/bóng; Bóng đèn compact 1.600.000 sản phẩm, sử dụng 1 viên Amalgam/bóng đèn trọng lượng khoảng 11,5mg, hàm lượng Hg khoảng 22-30%; Bóng đèn tròn công suất thấp dùng sợi đốt vonfram 2.000.000 sản phẩm, nguyên liệu và một số loại hóa chất độc hại.
Cán bộ Viện Hóa học Môi trường Quân sự lấy mẫu vật tại hiện trường vụ cháy. Ảnh: BCHH
Theo báo cáo ban đầu của Công ty Rạng Đông, từ năm 2016 công ty chỉ sử dụng viên Amalgam (hỗn hống của Hg – Zn và Bismut) để sản xuất bóng đèn và khối lượng viên Amalgam trong kho chứa hóa chất tầng 1 bị cháy chỉ còn vài kg.
Tuy nhiên, qua kiểm tra thực tế của Tổng cục Môi trường ngày 31/8 cùng với quá trình làm việc với lãnh đạo công ty, đợn vị này mới thừa nhận toàn bộ 480.000 bóng đèn huỳnh quang bị cháy sử dụng thuỷ ngân (Hg) lỏng (có độc tính cao hơn so với viên Amalgam) với khối lượng theo tính toán của các nhà khoa học là 30mg/bóng.
Khối lượng hóa chất còn lại là 4.510.712 viên Amalgam với trọng lượng là 41,75kg; Thuỷ ngân lỏng là 108,9kg, trong đó 34,3kg được bảo quản an toàn cùng với viên Amalgam trong tủ cấp đông tại khu vực bị cháy.
Lượng Hg đã phát tán ra ngoài môi trường do sự cố cháy nổ là 15,1kg đến 27,2kg. Từ ngày 30/8 đến ngày 1/9, Trung tâm Quan trắc môi trường miền Bắc tổ chức quan trắc, lấy mẫu phân tích đánh giá chất lượng môi trường xung quanh công ty gồm: môi trường không khí (theo các tuyến Hg có thể phát tán), mẫu nước theo dòng thoát ra sông Tô Lịch, các hồ Hạ Đình, hồ Rẻ Quạt, mẫu đất tại nơi xảy ra hỏa hoạn.
Theo đó, kết quả quan trắc cho thấy có 1/12 mẫu nước mặt hàm lượng Hg vượt QCVN 08-MT:2015 về chất lượng nước mặt là 1,3 lần tại điểm quan trắc trên sông Tô Lịch (cách cống xả gom nước thải của công ty tại ngõ 320 Khương Đình 1,5km).
So sánh với tiêu chuẩn khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) mà Việt Nam là thành viên cũng cho kết quả tương tự vượt 1,3 lần đối với hàm lượng Hg có ảnh hưởng đến sức khỏe con người.
Các điểm quan trắc còn lại, hàm lượng Hg trong nước mặt đạt giá trị theo quy chuẩn, tiêu chuẩn nêu trên.
Có 1/8 mẫu nước thải có giá trị Hg vượt QCVN 40:2011/BTNMT về nước thải công nghiệp là 2,76 lần tại hố ga cạnh xưởng Led trong Công ty.
Có 12/13 mẫu trầm tích, bùn đáy có giá trị Hg vượt QCVN 43:2017/BTNMT về chất lượng trầm tích. Điểm quan trắc tại sông Tô Lịch, cách cống xả gom nước thải của công ty (ngõ 320 Khương Đình) là 1km có giá trị Hg cao nhất, vượt QCVN 43:2017/BTNMT 6,1 lần.
Có 1 mẫu không khí tại điểm quan trắc trong nhà kho đã bị cháy, sập mái, thông với môi trường không khí bên ngoài (được xem là môi trường không khí xung quanh tại đô thị) có giá trị Hg vượt QCVN 06:2009/BTNMT về một số chất độc hại trong không khí xung quanh là 1,02 lần (giá trị đo trung bình 24 giờ).
So sánh với tiêu chuẩn khuyến cáo của WHO và tiêu chuẩn của Cơ quan đặc trách về các chất độc hại và theo dõi bệnh tật của Mỹ (ATSDR) cũng cho kết quả hàm lượng Hg tại vị trí nêu trên vượt 1,532 lần ngưỡng rủi ro ảnh hưởng đến sức khỏe con người (WHO ước tính nồng độ được phép khi tiếp xúc qua đường hô hấp với kim loại Hg trong không khí trong thời gian dài là 0,2 µg/m3; ngưỡng rủi ro tối thiếu ATSDR là 0,2 µg/m3).
Các mẫu không khí còn lại tại các vị trí: trước cửa trạm oxy bên trong Công ty, phía bên ngoài tường khu nhà kho bị cháy cạnh khu dân cư 342 Khương Đình, cách Công ty 200 m, 500 m và 1.000 m có dư lượng Hg trong không khí bảo đảm chất lượng môi trường không khí xung quanh theo QCVN 06:2009/BTNMT và tiêu chuẩn khuyến cáo của WHO, ATDSR.
Giá trị Hg trong đất đo được tại các điểm quan trắc dao động từ 0,12-0,65 mg/kg. Trong đó, giá trị cao nhất được ghi nhận tại Vườn hoa trong khuôn viên của Công ty.
Tham khảo tiêu chuẩn của Canada, nồng độ Hg quan trắc được trong môi trường đất đều không gây hại cho môi trường và sức khỏe con người.
Trước đó, ngày 5/9, hơn 20 mẫu đất, bùn, tro xỉ… đã được Viện Hóa học Môi trường Quân sự lấy từ hiện trường đám cháy để tiến hành phân tích để đưa ra kết quả theo chỉ đạo của lãnh đạo Binh chủng Hóa học
Theo Thượng tá Đậu Xuân Hoài, Phó viện trưởng Viện Hoá học Môi trường Quân sự, Binh chủng Hoá học cho biết, quy trình phân tích thuỷ ngân tương đối phức tạp. Lấy mẫu về phải ngâm trong axit 16 tiếng, đun hồi lưu khoảng 2 tiếng... sau đó mới đưa mẫu vào chạy máy. Mỗi mẫu phải làm 3 lần để đối chứng và lấy số liệu trung bình, kiểm tra lại bằng nhiều phương pháp khác nhau.
Dựa trên kết quả phân tích, đơn vị sẽ xây dựng phương án tiêu độc, thu gom xử lý các vật tư, hoá chất ở khu vực bị cháy. Những vật chất nào có hàm lượng chất nguy hại nhiều thì sẽ được Binh chủng Hoá học tiêu độc, còn ở ngưỡng cho phép thì vận chuyển và xử lý như bình thường.
Theo Thượng tá Hoài, dù đơn vị đã có kết quả phân tích các mẫu vật lấy từ đám cháy ở nhà xưởng của Công ty Cổ phần bóng đèn, phích nước Rạng Đông, nhưng theo nguyên tắc của quân đội, sau khi có kết quả và xây dựng phương án đơn vị phải báo cáo với cấp trên. Còn việc công bố kết quả hay không do cấp trên quyết định, Viện Hóa học Môi trường Quân sự từ chối công bố kết quả do không thuộc thẩm quyền.
