Chuyên gia nhận định, việc phát hiện hố chôn tập thể với 25 bộ hài cốt ở Khánh Hòa là một vụ việc đặc biệt: số lượng quá lớn, tư thế hài cốt xếp hình ngôi sao là đặc điểm lạ. Việc phân biệt các loại hài cốt có thể làm bằng mắt thường nhưng phải dựa trên các tiêu chí chuyên môn.
Hố chôn tập thể không nhất thiết là do chiến tranh
Thông tin liên quan đến vụ phát hiện hố chôn tập thể với 25 hài cốt đã tìm được tại khu vực vườn nhà ông Nguyễn Văn Xê (75 tuổi, trú Trà Long 2, phường Ba Ngòi, Khánh Hòa) đang thu hút sự quan tâm của dư luận với nhiều nghi vấn quanh những điểm lạ về các bộ hài cốt, nhất là tư thế xếp hình ông sao như miêu tả của người cất bốc. Vậy những bộ hài cốt trên là bộ đội hay người dân thường? là người Việt Nam hay nước ngoài? Được chôn cất từ những năm nào? …là những câu hỏi dư luận đang chờ lời giải đáp.
Trên báo Người Lao Động, ông Đặng Sĩ (62 tuổi, sống ở phường Ba Ngòi từ năm 1965), người trực tiếp cất bốc các hài cốt này cho biết đa số là nam giới, không thấy trẻ em. Từ năm 1965, khi ông đến đây ở, khu vực gần suối là rừng ngập mặn, phía trên là rừng nghèo, không có người sinh sống.
“Tôi cũng chưa từng nghe thấy có chiến sự gì xảy ra ở đây. Các bộ hài cốt này không theo trật tự nên có khả năng là hố chôn tập thể từ rất lâu. Cách khu vực này khoảng 2 km, trước đây có 3 lô cốt của Pháp để lại, do đó có thể hố chôn này có từ thời Pháp thuộc” - ông Sĩ phỏng đoán.
Trao đổi với phóng viên qua điện thoại, một cán bộ phường Ba Ngòi (TP Cam Ranh, Khánh Hòa) cũng cho biết, thời chiến tranh, khu vực chưa từng xảy ra cuộc chiến nào gây nhiều thương vong. Đây đúng là trường hợp đặc biệt, lần đầu địa phương gặp.
“Hiện chưa thể xác định được những thông tin cụ thể về những hài cốt trên cũng như thời gian được chôn cất ban đầu. Cơ quan chức năng sẽ tiến hành thẩm định”, cán bộ này cũng cho biết.
Tuy nhiên, cũng theo cán bộ này thì những bộ hài cốt trên đã được đi chôn cất ở nghĩa trang địa phương và không lấy lại mẫu. Vậy công tác thẩm định sẽ tiến hành thế nào?
Hố chôn tập thể với 25 bộ hài cốt mới được phát hiện tại Khánh Hòa
Để giải đáp một phần thắc mắc của dư luận, chúng tôi đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Trọng Toàn, nguyên Viện trưởng Viện pháp y quân đội về những điểm lạ quanh vụ việc này.
Theo ông Toàn, việc chôn cất tập thể không chỉ do chiến tranh mà có thể tập kết từ nơi khác đến hoặc theo tập quán, tôn giáo…Nếu những miêu tả của người phát hiện, bốc cất về tư thế những bộ hài cốt này là chính xác thì đây là những điểm lạ, mang một ý đồ nào đó của người chôn cất trước đó. Tuy nhiên, ông Toàn khẳng định, mọi phán đoán phải dựa vào xem xét cụ thể, tối thiểu phải có hình ảnh chứ chỉ qua những thông tin kể lại thì chưa đủ căn cứ.
“Để xác định được những hài cốt đó là của nam hay nữ, bộ đội hay dân thường, người Việt Nam hay nước ngoài phải đánh giá trên các tiêu chí chuyên môn chứ nghe nói thì không thể biết được”, ông Toàn nói.
25 bộ hài cốt trong một hố chôn là số lượng quá lớn
Cũng theo ông Toàn, trước một thông tin của vụ việc nêu trên, một người có chuyên môn sẽ phải nghĩ đấy có phải là xương hay không? Có phải là xương người hay không? Nếu xương người thì là xương nam hay nữ, người lớn hay trẻ con. Tất cả đều có tiêu chí đánh giá nhưng với người không có chuyên môn thì khó mà phân biệt được một cách chuẩn xác.
“Người có chuyên môn nhìn xương sọ nói nam hay nữ cũng khó. Việc nhận biết tư thế mai tang cũng không phải điều dễ dàng. Dân khảo cổ khi đào, chỉ cần phát hiện ra dấu vết của cái xương là đã lập tức dừng lại, đào rộng ra, sau tiến vào gần rồi bới bới ra, để lộ ra hình bộ xương, thì lúc đó mới xác định được tư thế của bộ xương .Còn người thường đào vớ được cái xương nào thì nhấc lên thôi, xáo động luôn cả bộ hài cốt đó rồi. Thành thử tư thế bộ hài cốt khi đào lên và khi nhấc lên đã khác nhau”, ông Toàn phân tích.
Ông Toàn cũng cho rằng, 25 bộ hài cốt chôn cùng một nơi là số lượng quá lớn. Tuy nhiên, những căn cứ để phân bộ của người phát hiện, bốc cất liệu đã chính xác?
“Con người có hơn 200 cái xương, quá trình, quá trình khai quật, vận chuyển sẽ bị rời ra rồi người này nhặt được mảnh, người kia nhặt một mảnh, ghép lại chưa chắc đã được một bộ. Sọ người chôn cất lâu năm cũng bị bể ra thành nhiều mảnh, có khi ghép 3_4 mảnh mới được một cái sọ. Có lần tôi được mời chưng cầu giám định một khối lượng hài cốt nói là hơn 10 người nhưng khi giám định thì chỉ có 4 người. Có nhiều lý do để người ta làm sai, trong đó lý do chính là vô tình, do thiếu chuyên môn”, ông Toàn đặt nghi vấn.
Có thể phân loại hài cốt bằng mắt thường
Trước những băn khoăn của dư luận về phân loại các bộ hài cốt trên, ông Toàn khẳng định, nếu như có bộ hài cốt đầy đủ, sẽ nói được lứa tuổi, giới tính nam hay nữ, thậm chí là chủng tộc, da trắng, da vàng, …bởi tất cả đều có các tiêu chí cụ thể.
“Mình có các tiêu chí để nhận biết bao nhiêu % giống cái nọ, bao nhiêu phần trăm giống cái kia chứ không thể nói được 100%, nói 100% thì phải làm xét nghiệm. Dựa vào kích thước của xương, những yếu tố mang những đặc điểm của chủng tộc có thể phân biệt được hài cốt là người Việt Nam hay nước ngoài. Sọ người Việt có những chỉ số của sọ, số đo của sọ, đặc điểm mô tả của sọ riêng. Dựa vào thương tích trên hài cốt và các vật dụng đi kèm có thể phán đoán người này là cựu chiến binh hay dân thường. Dựa vào mức phân hủy của xương và địa hình ở đó có thể phán đoán được nó lâu chưa?”, ông Toàn ví dụ.
Do không có vật chứng cụ thể nên ông Toàn không thể đưa ra bất kỳ phán đoán cụ thể nào. Tuy nhiên, ông Toàn nhận định, nếu những thông tin phản ánh trên báo là chính xác thì đây là một vụ việc đặc biệt, bởi nếu bình thường thì các hài cốt sẽ theo một trật tự nhất định.
“Hố chôn tập thể thì tôi gặp nhiều rồi nhưng chưa gặp trường hợp nào mà xếp thành hình ngôi sao. Thông thường, các thi thể chỉ xếp theo chiều nhất định chạy dọc với nhau”, ông Toàn nói.
H.Minh
