Phong tục gọi hồn vào đầu năm mới là một trong những phong tục đón Tết Nguyên đán độc đáo của người Thái.
Ở Việt Nam, người Thái có khoảng hơn 1 triệu người, phân bố chủ yếu ở Lai Châu, Sơn La, Hòa Bình, Nghệ An.
Người Thái đón Tết Nguyên đán từ 25 tháng Chạp Âm lịch đến hết mồng 10 tháng Giêng của năm mới. Theo phong tục đón Tết Nguyên đán của người Thái, vào tối ngày 29 sẽ bắt đầu gói bánh chưng. Người Thái thường gói bánh chưng màu đen và màu trắng. Trong đó, để làm bánh chưng đen, người Thái đốt rơm lên, lấy tro giã lần gạo nếp rồi sàng sạch muộn tro mà vẫn giữ lại màu đen.
Sáng ngày 30 mọi người sẽ luộc bánh chưng và làm thịt lợn.
 |
Nhắc đến phong tục ngày Tết của người Thái, không thể không nhắc đến phong tục gọi hồi. Diễn ra vào tối ngày 29 và 30, mỗi gia đình thịt 2 con gà, một để cúng tổ tiên, một là để gọi hồn cho mọi người trong nhà.
Để gọi hồn, thầy cúng lấy một cái ao của mỗi người trong gia đình, bó lại một đầu với nhau, vắt lên vai, tay thầy cầm một cây củi đang cháy, rồi mang ra đầu làng gọi hồn hai ba lần, sau đó về chân cầu thang lại gọi một lần nữa.
Xong việc, thầy cúng đích thân buộc một sợi chỉ đen vào tay mỗi thành viên gia đình để trừ tà, sợi chỉ đó phải để tự đứt, nếu dứt đứt thì chủ nhân dễ bị ốm.
Vào đêm ngày 30, sau lễ cúng giao thừa bằng thịt, bánh, các đồ thổ cẩm, bạc...gia đình nào có chiêng hay cồng thì mang ra gõ tại nhà.
Trong phong tục đón Tết Nguyên đán của người Thái còn có tục đón giao thức "Pông Chay". Theo đó vào đêm giao thừa cả nhà thường không ai ngủ, đèn luôn thắp sáng, hương nhang không được tàn. Các thành viên trong gia đình ngồi quanh bếp lửa, làm các loại bánh trái như bánh ít, bánh rán, đồ cá...thỉnh hoảng chủ nhà sẽ đánh ba tiếng chiêng báo hiệu giờ giao thừa sắp đến. Đúng thời khắc giao thừa, các loại bánh trái, xôi đồ, cá khô, xôi cốm,... hai cơi trầu (mỗi cơi 8 miếng); một ấm trà xanh, rót 8 chén rượu, tất cả được xếp vào thúng. Người vợ mở hòm lấy các loại vải thổ cẩm, khăn váy, quần áo mới, vòng tay, bạc nén... Những thứ đồ đó được đem đặt tại bàn thờ ma nhà. Khăn mũ chỉnh tề, chủ nhà kính cẩn đọc bài cúng "chào đón tổ tiên xuống tề tựu".
Vào sáng mồng 1 Tết, người Thái còn có tục đi lấy nước ở suối về. Người Thái quan niệm rằng, nước là điều may mắn, sự tốt tươi.
Cũng trong sáng ngày mồng 1, người Thái dạy sớm đem xôi ra giữa gian cúng ma nhà. Sau đó, dọn ra hai hoặc ba mâm cúng, mâm đặt trên cao để cúng tổ tiên nhà chồng, mâm thấp hơn thì cúng tổ tiên nhà vợ. Đặc biệt vào ngày mồng 1 Tết, phụ nữ trong nhà được ăn trước đàn ông (thông thường phụ nữ ăn cùng hoặc ăn sau đàn ông).
H.Nguyên (Tổng hợp)
