Ở Việt Nam hiện còn lưu giữ 2 cặp ngà voi Châu Phi vào loại cao, lớn bậc nhất. Chủ nhân của chúng từng là những bậc đai gia có tiếng.
Cặp ngà voi cao 170cm ở Bạch Dinh
Cặp ngà voi Châu Phi có chiều cao 170cm này hiện đang được trưng bày tại Bạch Dinh – một di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia.
Cặp ngà voi đang được trưng bày ở Bạch Dinh
Bạch Dinh nằm bên sườn núi Lớn tại số 4 đường Trần Phú thành phố Vũng Tàu. Nơi đây từng được dùng làm nơi nghỉ mát cho Toàn quyền Đông Dương, Hoàng đế Bảo Đại và các đời Tổng thống Việt Nam Cộng hòa.. Năm 1934, Bạch Dinh được nhượng lại để làm nơi nghỉ mát cho Hoàng đế Bảo Đại và Hoàng hậu Nam Phương. Trong những năm sau đó, dinh luôn được dùng làm nơi nghỉ mát của nguyên thủ hoặc các quan chức cao cấp của chính quyềnViệt Nam Cộng hòa.
Cặp ngà voi Châu Phi dài 220 cm
Đây có lẽ là cặp ngà voi Châu Phi trứ danh vào loại lớn bậc nhất Việt Nam. Cặp ngà voi này thuộc về dòng họ Dương nổi tiếng giàu có đất Tây Đô (Cần Thơ) xưa. Trong đòng họ này, nổi lên cái tên Dương Chấn Kỷ, một người nhiều tiền lắm củ, uy chấn thiên hạ với cái tên “ông Hội đồng Ba”.
Ông Hội đồng Ba có một sở thích đặc biệt là chơi đồ cổ, với giá trị mỗi món tính ra phải ngang bằng cả mẫu ruộng "cò bay thẳng cánh". Thời đó, hễ nghe đồn ở đâu có "hàng độc", ông Hội đồng Ba sẽ bằng mọi cách săn đón cho bằng được. Nhiều năm tích lũy, ông đã có trong tay sở hữu bộ sưu tập giá trị liên thành.
Cặp ngà voi của gia tộc họ Dương
Những lời đồn đại kể rằng, để chứa hết số đồ cổ ấy, Dương Chấn Kỷ còn bỏ ra cả ngàn lượng vàng xây nên ngôi nhà hoa lệ. Sau mấy tháng trời ròng rã mới hoàn thành, vị đại phú gia dành hẳn một không gian rộng lớn trong căn nhà để trưng bày những món đồ cổ đắt tiền, ngày ngày tự thưởng cho mình cái thú nhấp trà, thưởng tửu ngắm chơi.
Giàu có và nức tiếng sành chơi như thế, nên không ngạc nhiên khi ông Hội đồng Ba cũng chính là chủ nhân một thời của cặp ngà quý khổng lồ.
Ông Dương Minh Hiển (hậu duệ đời sau của vị "cự phú" đất Tây Đô năm xưa) cho biết trên báo Gia đình: "Cặp ngà này được ông Dương Chấn Kỷ năm xưa mua một cách tình cờ". Lần ấy, trong dịp ghé Sài Gòn thăm thú, khi đi ngang qua đường Catinat (nay là đường Đồng Khởi, Q.1), Hội đồng Dương Chấn Kỷ ghé vào gian hàng bán tiêu bản thú vật của một tay thợ săn người Pháp xem chơi. Vị khách mặc đồ giản dị như một nông dân miền Tây, cứ tần ngần đứng bên cặp ngà voi cao quá đầu. Viên chủ tiệm thấy vậy ra giọng coi khinh: "Đây đâu phải chỗ chơi của ông hả lão già nhà quê. Lỡ tay mà làm trầy xước vật quý, thì lão có bán cả gia sản cũng chớ hòng bồi thường được". Hội đồng Kỷ không phản ứng. Nghe lão chủ Tây quát nạt, ông chỉ nhẹ nhàng hỏi lại: "Cỡ bao nhiêu mà dữ vậy chú em, nghe thử coi?".
Tay chủ tiệm người Pháp lớn giọng "quát" giá 4.000 đồng bạc trắng tiền Đông Dương, với suy nghĩ cho "lão nông dân" phát hoảng mà "đi cho khuất mắt". Nhưng trong ánh mắt kinh ngạc của gã, ông Hội đồng không thèm trả giá mà lần túi, lấy ít tiền đặt cọc rồi lên xe dong thẳng về quê. Ngay ngày hôm sau, trước mặt tên chủ khinh người, vị "cự phú" chở đến đủ 4.000 đồng bạc trắng tiền Đông Dương rồi thản nhiên rước cặp ngà lên xe. Có được vật quý, ông Hội đồng dành hẳn một vị trí trang trọng nhất trong nhà để trưng bày, khiến các quan lớn trong tỉnh mỗi khi đến xem ai nấy cũng phải trầm trồ chép miệng. Giai thoại kể lại rằng, cha con Bạch Công tử (công tử Bạc Liêu) nghe tin Hội đồng Ba đất Tây Đô chơi trội, liền lên ngã giá mua lại cặp ngà. Nhưng bất kể nhận được lời đề nghị lên đến gần chục cánh đồng muối "cò bay thẳng cánh", ông Hội đồng Ba chỉ cười nhếch mép lắc đầu.
Trải qua dâu bể thời gian, cặp ngà quý nay nằm im lìm trong Bảo tàng Lịch sử Việt Nam (đường Nguyễn Bỉnh Khiêm, Q.1, TP. HCM). Được đặt ngay ngắn trên một bệ giá gỗ phục vụ khách thăm quan, một chiếc ngà voi có kích thước lên đến 1,9m và chiếc còn là là 2,2m.
Nam Nam (TH)
