Chặng đường đưa Hy Lạp trở thành quốc gia “vỡ nợ”

Dưới đây là diễn biến chặng đường đưa Hy Lạp từ một nước có nền kinh tế phát triển đến tình trạng vỡ nợ. 

Bắt đầu từ những năm 2001, Hy Lạp gia nhập cộng đồng eurozone. Trước đó tháng 6/2000, Hy Lạp được mời vào khu vực đồng tiền chung châu Âu. Hy Lạp là thành viên thứ 12 gia nhập eurozone, từ bỏ đồng drachma để sử dụng đồng euro.

Để đạt đủ những tiêu chuẩn nước này phải chứng minh có nền kinh tế khỏe mạnh, đạt được các tiêu chí về giá cả ổn định và tài chính công.

Sang năm 2004, là năm Hy Lạp tổ chức Olympic Athens. Trong năm này Hy lạp đã chi mạnh tay tới 9 tỷ euro để tổ chức Olympic. Hy Lạp đã biến Thế vận hội mùa hè 2004 trở thành kỳ Olympic “đắt đỏ nhất” tại thời điểm đó.

Tuy nhiên, những công trình được xây dựng phục vụ những vận động viên, người hâm mộ và giới truyền thông trong kỳ Olympic năm đó lại hầu như bị bỏ hoang khồn được sử dụng đến sau đó, và ngày càng xuống cấp, kéo Hy Lạp ngập chìm trong những khoản nợ khổng lồ.

Sân vận động Olympic bị bỏ hoang sau khi được đầu tư 9 tỷ euro

Olympic Athen 2004 được coi là nguyên nhân trực tiếp đẩy Hy lạp vào cuộc khủng hoảng nợ kéo dài cho đến tận hôm nay. Quá làm chi cho Olympic dẫn tới gia tăng nợ công và làm thâm hụt ngân sách nhà nước.

Cuối năm 2004, Chính phủ Hy Lạp đã phải lên tiếng thừa nhận thổi phổng các số liệu tài chính để đạt đủ những điều kiện gia nhập eurozone, đặc biệt là số liệu những năm 2000 – 2003 Hy lạp bị thâm hụt ngân sách trầm trọng.

Qua một cuộc điều tra của cơ quan thống kê liên minh châu Âu- Eurostat, Bộ trưởng tài chính Hy Lạp thừa nhận sự thâm hụt ngân sách của nhà nước chưa từng dưới 3% kể tư năm 1999. Như vậy những số liệu không chuẩn xác của Hy lạp trước đó nhằm đủ điều kiện eurozone là thâm hụt dưới 3% GDP.

Do vụ bê bối bị phát hiện năm 2004 mà đến tận năm 2009, Hy Lạp bị hạ xếp hạng tín nhiệm. Vào tháng 12/2009, thông tin đánh giá trên hãng đánh giá tín dụng Fitch đã hạ xếp hạng của Hy lạp từ A- xuống BBB+. Đây là lần đầu tiên trong một thập kỷ nước này rời khỏi hạng A.

Trước đó, Bộ trưởng tài chính Hy Lạp, ông George Papaconstantinou đã cảnh báo thâm hụt trong nước có thể lên tới 12,5% GDP, cao hơn rất nhiều so với dự đoán.

Hậu quả là tiếp theo những tuần sau đó, lần lượt các hãng xếp hạng khác đã hạ bậc tín nhiệm Hy Lạp.

Để giảm thiểu tối đa tình trạng này tiếp diễn, chính Phủ Hy lạp buộc phải thắt lưng buộc bụng từ năm 2010. Tháng 3/2010, chính phủ Hy lạp thông qua gói Chính sách thắt lưng buộc bụng gồm cắt giảm lương nhân viên nhà nước, ngừng trả lương hưu, tăng thuế với thuốc lá, rượu và xăng dầu. Sau quyết định này, chính phủ đã gặp phải sự phản đối mạnh mẽ từ phía các công đoàn, đã nổ ra nhiều cuộc biểu tình trên khắp Athens.

Chính vì bước vào giai đoạn khủng hoảng như vậy nên sang tháng 5/2010, Hy Lạp đã nhận gói cứu trợ đầu tiên. Bộ ba Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF), ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) và Ủy ban Châu Âu (EC) đã cấp gói cứu trợ đầu tiên cho Hy Lạp trị giá 110 euro, với lý do lo ngại nền kinh tế mong manh của nước này sẽ đẩy cả khu vực vào vùng nguy hiểm.

Để đổi lấy gói cứu trợ này, Hy Lạp bắt buộc phải chấp nhận thắt chặt hơn nữa, đẩy các cuộc biểu tình của người dân trong nước lên đến đỉnh điểm. Đến nay, nước này đã nhận 2 gói cứu trợ với tổng giá trị hơn 240 tỷ euro.

Tình hình vẫn không khả quan hơn khi chính phủ Hy Lạp phải đàm phán cùng lãnh đạo các nước châu Âu. Cuối cùng vào tháng 10/2011, đã đồng ý giảm nợ cho Hy Lạp do nước này vẫn tiếp tục gặp các rắc rối về tài chính. Các nhà đầu tư cá nhân sẽ chỉ được nhận 50% giá trị số trái phiếu Hy Lạp họ đang nắm giữ.

Đầu tháng 3/2012, các chủ nợ tư nhân đồng ý hoán đổi 85% nợ cho Hy Lạp, giúp cắt giảm khoảng 100 tỷ euro khỏi nghĩa vụ trả nợ của quốc gia này. Vậy nhưng tình hình cũng trở nên xấu hơn khi ngày 9/3 ngây lập tức Fitch và Moody’s đồng loạt hạ xếp hạng tín nhiệm của Hy Lạp xuống vỡ nợ. Trước đó, vào ngày 28/2, Athens cũng bị Standard & Poor’s xem là đã vỡ nợ một phần.

Trong khi tình hình kinh tế trong nước có nhiều biến động xấu thì tình hình chính trị cũng có nhiều biến động đáng kể. Năm 2015, đảng phản đối cứu trợ - Syriza dẫn đầu bởi ông Alexis Tsipras đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tại Hy Lạp thắng 1/2015. Sau đó liên minh với đảng cánh hữu – Hy Lạp độc lập.

Chính quyền mới cam kết gỡ bỏ các biện pháo thắt lưng buộc bụng đang đè nặng lên Hy Lạp, nhưng chính điều này lại khiến nhà đầu tư lo ngại về khả năng Hy lạp rời bỏ khu vực đồng euro.

Trong thời gian năm này, Chính phủ mới của Hy Lạp nộp đề xuất cải tổ tình hình tài chính ngay trước hạn chót, nhóm Bộ trưởng các nước tài chính eurozone (Eurogroup) cũng đã chấp nhận tiếp tục gia hạn nợ cho Hy Lạp  thêm 4 tháng. Các biện pháp được nêu ra bao gồm chi tiêu công, giảm tham nhũng và trốn thuế. Hy Lạp sau đó cũng được yêu cầu thanh toán cho các chủ nợ khác trong giai đoạn tháng 4 đến tháng 6/2015. Tuy nhiên, không một hạn chót nào được đáp ứng.

Vậy nên Hy Lạp phải tiếp tục ngồi vào bàn đàm phán nợ trong tháng 6/2015. Suốt nhiều tuần liền, Chính phủ Hy Lạp và nhóm chủ nợ liên tục thất bại trong việc đàm phán thêm các điều kiện cải tổ để nước này được nhận tiếp khoản cứu trọ cuối cùng trị giá 7,2 tỷ euro.

Trước tình hình Khối các nước sử dụng đồng tiền chung châu Âu (Eurozone) không gia hạn chương trình cứu trợ tài chính cho Hy Lạp. Ngày 28/6, Thủ tướng Hy Lạp Alexis Tsipras cho biết, các ngân hàng và thị trường chứng khoán ở nước này sẽ tạm ngừng hoạt động. Việc rút tiền mặt tại các ngân hàng sẽ bị hạn chế, các biện pháp kiểm soát vốn được áp đặt chặt chẽ.

Lo ngại hệ thống ngân hàng sụp đổ, người dân nước này đã đổ xô đi rút tiền mặt. Khiến Chính phủ Hy Lạp áp dụng các biện pháp kiểm soát vốn, đóng cửa các ngân hàng, thị trường chứng khoán, hạn chế rút tiền mặt tại ATM, chỉ được phép rút tối đa là 65 USD một ngày và cũng hạn chế đến mức tối đa giao dịch nước ngoài.

Lo ngại hệ thống ngân hàng sụp đổ, người dân Hy Lạp đổ xô đi rút tiền

Dự kiến, các ngân hàng Hy Lạp sẽ đóng cửa cho tới ngày 7/7, hai ngày sau thời điểm nước này tổ chức cuộc trưng cầu dân ý về biện pháp “thắt lưng buộc bụng” của nhóm chủ nợ quốc tế đưa ra để đổi lấy khoản cứu trợ mới. Vậy nhưng eurogroup cũng đã từ chối bản kế hoạch gia hạn gói cứu trợ thêm một tháng mà nước này đề xuất.

Việc này sẽ khiến Hy Lạp gặp rắc rối trong việc thanh toán 1,5 tỷ euro cho Quỹ tiền tệ Quốc tế (IMF) vào hạn 30/6 và sau đó tháng 7 là hạn trả nợ cho ECB. Nếu không trả nợ đúng hạn, Hy Lạp sẽ bị tuyên bố vỡ nợ và có khả năng rời khỏi eurozone.

Ngày 30/6, Thủ tướng Hy Lạp đã tuyên bố trong một cuộc phỏng vấn trên truyền hình, nước này sẽ không trả tiền cho Quỹ tiền tệ Quốc tế (IMF) và tự tin các lãnh đạo châu Âu sẽ không đá Hy Lạp ra khỏi eurozone.

Và vài giờ trước khi gói cứu trợ của Hy Lạp hết hạn, nước này lại tiếp tục đưa ra đề xuất về một thỏa thuận cứu trợ 2 năm với Liên minh châu Âu (EU), trong đó Hy Lạp muốn có được một khoản vay trị giá 29 tỷ euro để có thể thực hiện được hết các nghĩa vụ trả nợ của nước này trong vòng hai năm tới. Đây được xem là nỗ lực cuối cùng của Hy lạp nhằm giải quyết bế tắc trong đàm phán với chủ nợ.

Đáp lại đề xuất của Hy Lạp, nhóm các Bộ trưởng tài chính Eurozone đã tổ chức một cuộc họp khẩn cấp để thảo luận về đề nghị phút cuối của Hy Lạp. Tuy nhiên, phản ứng ban đầu từ các Bộ trưởng và quan chức cấp cao cho thấy lá thư của Thủ tướng Hy Lạp gồm những điều khoản mà các Bộ trưởng sẽ khó có thể chấp nhận.

Ngày 1/7/2015, IMF đã chính thức xác nhận Hy Lạp không thể trả khoản vay 1,6 tỷ euro đến ngày đáo hạn cho tổ chức này. IMF tuyên bố Hy Lạp “chậm trả nợ” đồng nghĩa với tình trạng vỡ nợ. Với tuyên bố trên Hy Lạp trở thành nền kinh tế phát triển đầu tiên không thể trả khoản vay từ IMF.

Sau khi tuyên bố trên của IMF được phát đi, một phần ba các điểm giao dịch ngân hàng đã mở cửa trở lại. Tuy nhiên ngân hàng chỉ phục vụ người tới rút lương hưu, do nhiều người già không có thẻ ATM hay thẻ tín dụng. Số tiền tối đa mỗi người được nhận là 120 euro. Mặc dù vậy, vẫn có rất nhiều người xếp hàng từ sáng sớm nhận được thông báo buộc phải quay lại vào ngày mai hoặc ngày kia.

Hoài An (Tổng hợp)