Đại dịch béo phì toàn cầu đang trở nên tồi tệ hơn, đặc biệt là ở trẻ em. Trong thập kỷ qua, tỷ lệ béo phì gia tăng và chuyển sang các lứa tuổi nhỏ hơn. Ở Mỹ, khoảng 40% học sinh trung học ngày nay bị thừa cân vào thời điểm bắt đầu học trung học. Trên toàn cầu, tỷ lệ béo phì đã tăng gấp 3 lần kể từ những năm 1970. Theo dự kiến, khoảng một tỷ người sẽ bị béo phì vào năm 2030.
Hậu quả sẽ rất nghiêm trọng, vì béo phì liên quan chặt chẽ với huyết áp cao, tiểu đường, bệnh tim và các vấn đề sức khỏe nguy hiểm khác. Dù vấn đề nghiêm trọng như vậy nhưng vẫn chưa có sự thống nhất về nguyên nhân. Các nhà khoa học nhận ra nhiều yếu tố góp phần gây béo phì như di truyền, căng thẳng, virus và những thay đổi trong thói quen ngủ. Tất nhiên, sự phổ biến của các loại thực phẩm chế biến sẵn - nhiều đường, muối và chất béo - cũng đóng một vai trò nhất định, đặc biệt là ở các quốc gia phương Tây, nơi mọi người trung bình tiêu thụ nhiều calo hơn mỗi ngày so với 50 năm trước. Mặc dù vậy, các đánh giá khoa học gần đây kết luận rằng phần lớn tình trạng béo phì gia tăng nhanh chóng trên toàn cầu trong 4 thập kỷ qua vẫn chưa giải thích được.
Một quan điểm mới xuất hiện trong giới khoa học để đi tìm nguyên nhân béo phì. Đó là môi trường của chúng ta, nơi hiện diện tràn lan các chất hóa học. Ngay cả ở liều lượng rất thấp, những chất hóa học này cũng có tác dụng làm rối loạn hoạt động của quá trình trao đổi chất ở người, làm rối loạn cơ thể, điều chỉnh lượng năng lượng nạp vào và tiêu thụ.
Một số hóa chất này, được gọi là “obesogens”, trực tiếp thúc đẩy sản xuất các loại tế bào và mô mỡ cụ thể có liên quan đến bệnh béo phì. Thật không may, những hóa chất này được sử dụng trong nhiều sản phẩm cơ bản nhất của cuộc sống hiện đại như bao bì nhựa, quần áo và đồ nội thất, mỹ phẩm, phụ gia thực phẩm, thuốc diệt cỏ và thuốc trừ sâu.
Mười năm trước, ý tưởng về bệnh béo phì do hóa chất gây ra chỉ là một giả thuyết ngoài lề, nhưng giờ không còn nữa.
Bruce Blumberg, một chuyên gia về bệnh béo phì và các hóa chất gây rối loạn nội tiết từ Đại học California, Irvine chia sẻ với tờ Washington Post: “Chất béo chắc chắn là một yếu tố góp phần gây ra đại dịch béo phì. Khó khăn là xác định phần nào của bệnh béo phì có liên quan đến việc tiếp xúc với hóa chất”.
Quan trọng hơn, nghiên cứu gần đây chứng minh rằng obesogens gây hại cho các cá nhân theo những cách mà không thể dùng xét nghiệm truyền thống để phát hiện. Đặc biệt, hậu quả của việc tiếp xúc với hóa chất có thể không xuất hiện trong suốt cuộc đời của một sinh vật bị phơi nhiễm nhưng có thể được truyền lại cho con cháu, thậm chí vài thế hệ sau. Một ví dụ điển hình là Tributyltin hoặc TBT, một hóa chất được sử dụng trong chất bảo quản gỗ và một số những thứ khác. Trong các thí nghiệm cho chuột tiếp xúc với mức TBT thấp và được cho là an toàn, Blumberg và các đồng nghiệp của ông nhận thấy sự tích tụ chất béo tăng lên đáng kể trong 3 thế hệ tiếp theo.
TBT và các obesogens can thiệp trực tiếp vào quá trình sinh hóa bình thường của hệ thống nội tiết, điều chỉnh việc lưu trữ và sử dụng năng lượng, cũng như hành vi ăn uống của con người. Hóa sinh này phụ thuộc vào nhiều loại hormone được sản xuất trong các cơ quan như đường tiêu hóa, tuyến tụy và gan, các hóa chất trong não có khả năng thay đổi cảm giác đói. Các thí nghiệm đã chỉ ra rằng những con chuột tiếp xúc với hóa chất gây dị ứng trước khi sinh có biểu hiện thay đổi đáng kể về khẩu vị sau này và có khuynh hướng béo phì.
Gần 1.000 obesogens với những tác dụng như vậy đã được xác định trong các nghiên cứu trên động vật hoặc con người. Chúng bao gồm Bisphenol A, một hóa chất được sử dụng rộng rãi trong nhựa và phthalates, chất làm dẻo được sử dụng trong sơn, y học và mỹ phẩm. Những chất khác bao gồm paraben được sử dụng làm chất bảo quản trong thực phẩm và các sản phẩm giấy và các hóa chất được gọi là organotins được sử dụng làm thuốc diệt nấm. Các obesogens khác bao gồm thuốc trừ sâu và thuốc diệt cỏ, bao gồm cả glyphosate. Một nghiên cứu gần đây cho thấy glyphosate có trong nước tiểu của hầu hết người Mỹ.
Một manh mối khác cho thấy những hóa chất này có thể gây bệnh béo phì: Các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng cuộc khủng hoảng béo phì cũng đang ảnh hưởng đến mèo, chó và các động vật khác sống gần gũi với con người. Tỷ lệ béo phì gia tăng đáng kể thậm chí đã được ghi nhận ở các loài gặm nhấm và động vật linh trưởng trong phòng thí nghiệm - những động vật được nuôi trong điều kiện kiểm soát chặt chẽ về lượng calo và tập thể dục. Các nhà nghiên cứu tin rằng các yếu tố duy nhất có thể thúc đẩy sự tăng cân của những con vật này sẽ là những thay đổi hóa học tinh vi trong thực phẩm chúng ăn hoặc trong vật liệu được sử dụng để xây chuồng của chúng.
Vì vậy, có thể chúng ta đã vô tình làm bão hòa môi trường sống của mình bằng các hóa chất ảnh hưởng đến một số phản hồi sinh hóa cơ bản nhất kiểm soát sự tăng trưởng và phát triển của con người. Đại dịch béo phì có thể sẽ tồn tại hoặc phát triển tồi tệ hơn, trừ khi chúng ta tìm cách loại bỏ những hóa chất đó ra khỏi môi trường hoặc ít nhất là xác định những chất có vấn đề nhất và giảm đáng kể sự tiếp xúc với chúng.
(Theo Washington Post)
