Mâm cỗ cúng giao thừa và cúng gia tiên ngày Tết của người Việt Nam từ bao đời nay không thể thiếu gà luộc. Tuy nhiên, nhiều người lại băn khoăn về việc nên đặt gà quay đầu ra hay quay đầu vào thì sẽ "nhiều lộc" và tốt cho gia đình trong năm mới.
Với văn hoá của người Việt, con gà vừa là loại vật nuôi gần gũi với cuộc sống hàng ngày. Gà cũng là con vật được chọn để dâng cúng thần linh, tổ tiên mỗi dịp lễ Tết. Con gà như biểu tượng văn hoá đi liền với tín ngưỡng tôn sùng mặt trời của nghề nông, dần thành phong tục của mọi gia đình Việt Nam khi Tết đến, xuân về.
Việc đặt gà thế nào trong mâm lễ cúng ngày Tết được nhiều người quan niệm rằng đặt gà quay đầu ra để đón những ông quan Hành khiển mới đến nhà. Còn khi cúng gia tiên thì đặt gà quay đầu vào trong bát hương theo tư thế há miệng, chân quỳ, cánh duỗi tự nhiên để “chầu” gia tiên.
Nhưng cũng có người lại chặt gà ra thành miếng bày đĩa trên mâm cỗ cúng. Vậy thế nào mới là đúng.
Để làm rõ vấn đề này, PV đã có cuộc trò chuyện với nhà nghiên cứu văn hoá dân gian Nguyễn Hùng Vĩ (giảng viên trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn).
Theo ông Hùng Vĩ, việc đặt gà quay ra hay quay vào không có gì quan trọng. Việc quan niệm gà quay vào để tỏ lòng thành kính với tổ tiên là mê tín dị đoan. Từ xa xưa, trong văn hoá thờ cúng thần linh, người ta chỉ cần đặt một miếng thịt trong mâm cỗ cúng là đủ. Khi cuộc sống con người có điều kiện hơn, người ta mới cúng cả con gà.
Quan niệm đặt gà cúng quay đầu ra hay quay vào là tốt chỉ là mê tín dị đoan, ông Nguyễn Hùng Vĩ cho biết
Tuy nhiên, việc đặt nguyên cả con gà lên đĩa để thể hiện sự trang trọng là không cần thiết. Chúng ta hoàn toàn có thể chặt con gà ra thành miếng rồi bày lên đĩa cho gọn gàng, sạch sẽ, thế là đủ. Thần linh hay ông bà tổ tiên chỉ cần thấy được tấm lòng của chúng ta, không cần phải cầu kỳ, bày vẽ mâm cao cỗ đầy thì mới gọi là thành tâm.
Còn tuỳ theo thói quen của mỗi người, đặt gà quay ra hay quay vào đều được. Chúng ta nên tôn trọng cách mà họ thể hiện cái tâm với thần linh, ông bà tổ tiên.
Cũng theo nhà nghiên cứu Nguyễn Hùng Vĩ, lễ cúng đêm giao thừa theo tín ngưỡng dân gian là lễ "trừ tịch".
Mục đích là để tiễn các ông quan Hành khiển, Hành binh cũ để đón các ông quan Hành Khiển, Hành binh mới. Theo quan niệm, cứ hết một năm, vị Hành khiển cũ đã cai quản hạ giới trong năm cũ sẽ bàn giao công việc cho vị Hành khiển mới đi xuống cai quản hạ giới trong năm mới. Mỗi năm có một vị, sau 12 năm thì các vị Hành khiển sẽ luân phiên trở lại. Và mâm lễ cũng Giao thừa được sắp bày với lòng thành tiễn đưa người nhà trời đã cai quản mình năm cũ và đón người mới xuống làm nhiệm vụ cai quản hạ giới năm tới.
Vì công việc bàn giao diễn ra rất nhanh, các ông quan này chỉ có thể đi ngang qua nhà, ăn vội hoặc mang theo đi, cũng có khi chỉ cần nhìn thấy lòng thành của gia chủ là đủ. Vì vậy, lễ cúng thường được diễn ra ngoài trời, trước cửa nhà.
Mâm cỗ cúng đêm giao thừa gồm có: Hương, đăng, trà, nước
Thông thường, đăng là 2 cây đèn hoặc 2 cây nến để tượng trưng cho Mặt Trăng, Mặt Trời.
Nước: Phải là nước trong, nước sạch, hoặc có thể dùng một chút rượu.
Bên cạnh đó, cần có thêm thịt động vật, thường là thịt lợn hoặc thịt gà. Tuy nhiên, trong văn hoá truyền thống của người Việt, người ta vẫn dùng gà để cúng.
Thêm vào đó, có thể đặt vào mâm lễ những sản vật khác như bánh trưng, bánh kẹo, mứt.
Ngoài ra, cần có hoa tươi, vàng mã
Mâm cỗ cúng gia tiên cũng vậy. Thường thì các gia đình sẽ tiến hành việc này vào buổi sáng ngày mùng 1 Tết. Cũng có nơi, ngay trong đêm 30, họ cũng sắp một mâm cơm để tập hợp các thành viên trong gia đình gọi là lễ đoàn viên. Dù mâm lễ có gì đi chăng nữa thì tất cả đều phải sạch sẽ, tinh khiết, không quan trọng là nhiều hay ít. Tuy nhiên, kiệm ước vẫn là điều nên làm. Tiền nhân chỉ cần tấm lòng thành của con cháu là đủ, không cần phải mâm cao, cỗ đầy thì mới được tổ tiên chứng nhận.
Xem video: Cận cảnh công nghệ làm mứt bẩn ở Xuân Đỉnh
Thoa Nguyễn
