Từ bao đời nay, quan niệm truyền thống của người Việt Nam luôn coi ngày 23 tháng Chạp hàng năm là ngày tiễn Ông Công ông Táo về trời.
Do đó, lễ cúng ông Công ông Táo cũng thường được diễn ra trong khoảng thời gian từ ngày 22 tháng Chạp đến trước 12h ngày 23 tháng Chạp.
Do đó, người Việt trong tâm niệm luôn tin rằng ông Công ông Táo chính là thần hộ mệnh mang đến nhiều may mắn cho các gia chủ.
Theo như Văn khấn cổ truyền Việt Nam - NXB Văn hoá Thông tin, bài cúng ông Công ông Táo bằng tiếng Việt sẽ có đoạn:
Nam mô a di đà Phật!
Nam mô a di đà Phật!
Nam mô a di đà Phật!
Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương
Con kính lạy Ngài đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân.
Tín chủ (chúng) con là: ……………
Ngụ tại:…………
Mặc dù vậy, dưới góc nhìn chuyên gia phong thuỷ, GS, viện sĩ Lương Ngọc Huỳnh chia sẻ trên Vietnamnet cho rằng theo như quan niệm của người xưa, Thổ Công hay Táo quân, Thổ Kỳ là ba vị thần được Hoàng Đế phái xuống làm các vị thần cai quản những gia đình ở hạ giới.
Đây đều là các vị nguyên thần được nhận sắc lệnh của Ngọc Hoàng xuống cai quản trần gian và là đại diện cho thần tiên:
Thổ Địa Long Mạch Tôn Thần: Cai quản đất đai âm trạch và long mạch của gia đình. Ta hay gọi là "Thổ thần thổ địa".
Đông Trù Tư Mệnh Táo Phủ Thần Quân: Cai quản toàn bộ mọi sinh hoạt và bếp núc của gia đình. Đây chính là vị thần tấu sớ lên Ngọc Đế. Ta hay gọi là "Thổ công táo quân".
Ngũ Phương Ngũ Thổ Phúc Đức Chính Thần: Cai quản toàn bộ việc mua bán hàng hoá đồ ăn thức uống cho gia đình. Ta hay gọi là "Thổ kỳ".
Chính vì thế, các gia chủ có thể làm ban thờ 3 vị này chung một bát nhang và cũng không nên để bát nhang thổ thần thổ địa ở cùng với ban thờ của gia tiên.
Ngày 23 tháng Chạp là ngày trọng đại để làm lễ tiễn ông Công ông Táo về trời tấu sớ nên mọi nghi lễ cần là bài bản và thịnh soạn.
Chi tiết cách chuẩn bị nghi lễ đầy đủ nhất theo tư vấn của GS Lương Ngọc Huỳnh:
Nghi lễ cúng ông Công ông Táo dưới góc nhìn chuyên gia phong thuỷ
Mâm lễ cúng ông Công ông Táo được đặt ngoài trời, giữa sân hoặc nếu ở chung cư thì để giữa nhà, mâm lễ đặt hướng Nam, nghĩa là quay mặt về hướng Nam hành lễ.
Lưu ý:
- Hướng Bắc là làm lễ thờ Thượng Đế, Ngũ Đế.
- Hướng Tây Bắc là làm lễ thờ các vị Đại Tiên.
- Hướng Đông là làm lễ cúng các vị Thiên tử là Vua hoặc các vị Thánh.
- Hướng Nam là làm lễ thờ các vị Thần linh.
- Hướng Tây là làm lễ thờ Phật.
- Hướng Đông Nam là hướng của Người.
- Hướng Đông Bắc là hướng của Quỷ.
- Hướng Tây Nam là hướng của Ma Vong.
Lễ vật cúng ông Công ông Táo gồm có những gì?
- Một chiếc lọng có màu đỏ, diễm vàng dùng để che nắng che mưa.
- Một chiếc bàn đủ lớn để đặt mâm lễ, mặt bàn được trải tấm vải đỏ sang trọng, ngay ngắn.
- Một miếng vải đỏ trải dài dưới đất như miếng thảm đỏ để đưa tiễn thần Táo Quân.
- Một mâm lễ gồm có: Gà trống trắng; xôi đỏ; 3 chén rượu ba màu đỏ,trắng, vàng; 3 chén trà với 3 loại mùi khác nhau.
Mâm lễ mặn ngoài ra có thể thêm các món sơn hào, hải vị khác nhau tùy theo điều kiện của từng gia đình.
- Một mâm ngũ quả đầy đặn đẹp mắt, trên mâm có cài 9 bông hoa đồng tiền màu đỏ.
- 3 bộ quần áo, mũ, giày cho ba vị thần gồm màu đỏ cho thần Thổ Công Táo Quân, màu vàng cho Thổ Thần Thổ Địa và màu trắng cho Thổ Kỳ.
- Vàng thuyền, vàng thỏi, vàng lá cho 3 vị mỗi vị 99 thuyền, 99 thỏi, 99 lá.
Lưu ý: Không đốt tiền âm phủ vì họ là thần tiên, không phải vong hồn người âm nếu đốt tiền âm phủ họ sẽ không nhận.
- Cá chép 3 con, nếu mua được 3 con với ba màu vàng, đỏ, trắng là tốt nhất.
- 9 cây nến đỏ.
Nếu gia chủ có điều kiện có thể làm như trên, tuy nhiên ai không có điều kiện thì không cần cầu kỳ nhưng lễ nghi phải trang trọng và tuỳ hoàn cảnh của mình, cốt ở tấm lòng thành kính.
Sau khi đã chuẩn bị đầy đủ lễ nghi cần thiết thì người lớn nhất trong gia đình tắm rửa sạch sẽ, súc miệng bằng rượu trước khi làm thủ tục.
- Thắp 9 nén nhang và quỳ xuống 9 lễ.
Lễ cúng ông Công ông Táo thường được diễn ra vào trước 12h trưa ngày 23 tháng Chạp.
Văn khấn cúng ông Công ông Táo theo chuyên gia phong thuỷ
Kính lạy Thượng Đế.
Kính lạy Ngũ Đế, Đông phương Thanh Đế, Nam phương Xích Đế, Tây phương Bạch Đế, Bắc phương Hắc Đế, Trung ương Hoàng Đế.
Kính lạy các vị đại tiên. Kính lạy: Thượng đàm thần tướng thiên thiên tướng. Trung đàm thần tướng thiên thiên binh.Hạ đàm thần tướng thiên thiên mã.
Kính lạy sơn thần, long thần, thổ địa, thổ công táo quân, thổ kỳ, thần tài hạ đàn chứng giám.
Hôm nay là ngày 23 tháng chạp năm... Là ngày thần Táo quân về trời tấu sớ.
Tín chủ con tên là... sinh ngày... tháng... năm... nguyên quán... địa chỉ thường trú... với tấm lòng thành kính con xin sửa soạn lễ vật, cùng sơn hào hải vị, tiền vàng, nhang đăng thỉnh cầu kính mời Thượng Đế, Ngũ Đế, các vị Đại Tiên, các vị Thần Tướng, Thiên Tướng, Thiên Binh, Thiên Mã, cùng chư vị thần tiên trên trời dưới đất, chứng giám cho con được làm lễ tiễn thần Thổ Công Táo Quân về trời tấu sớ lên Ngọc Hoàng Đại Đế.
Kính lạy Sơn Thần, Long Thần, Thổ Thần Thổ Địa, Thổ Công Táo Quân, Thổ Kỳ hạ đàn chứng lễ.
Trong năm qua nhờ ân phúc của Thượng Đế, Ngũ Đế, các vị Đại Tiên và các Ngài mà chúng con được mạnh khoẻ, hạnh phúc, vận khí hanh thông mọi việc đều như ý.
Nay con làm lễ với tấm lòng thành kính biết ơn và xin được tiễn chư ngài về trời tấu xin Thượng Đế, Ngũ Đế, cùng chư vị Thần Tiên, toàn gia quyến chúng con xin vô cùng cảm tạ ân đức của Thượng Đế cùng chư ngài đã che chở cho chúng con trong suốt năm qua.
Nay kính mong Thần Táo Quân gợi ý lên Tam Thanh Ngọc Hoàng Đại Đế cầu xin Thượng Đế khai ân minh xét để sang năm mới Kỷ Hợi 2019, đất nước con được thái bình, quê hương con được giàu đẹp, gia tộc và gia đình con luôn được mạnh khoẻ hạnh phúc, an khang thịnh vượng, vận khí hanh thông, vạn sự như ý.
Con cầu xin Thượng Đế, Ngũ Đế các vị Đại Tiên, cùng chư ngài chứng giám cho tấm lòng thành kính của chúng con.
Kính chúc Thượng Đế, Ngũ Đế, các vị Đại Tiên cùng chư ngài thiên thiên tuế. Con xin tỏ lòng biết ơn và xin đa tạ.
Con xin đa tạ! (đọc 3 lần).
Sau khi cúng xong thì kính lễ 9 lần.
Lễ song đi lùi 3 bước mới được quay lưng đi. Chờ nhang cháy 1/3 thì các gia chủ có thể mang vàng mã đi hoá cho các vị thần.
Sau khi hoá xong thì gói tro vào tờ giấy màu đỏ sạch sẽ, mang cá và tro đi thả ở sông, suối hay hồ nước có dòng chảy lưu thông. Không nên thả ở những hồ nước bẩn hay ao tù đọng.
*** Bài viết mang tính chất tham khảo.
