Tư lệnh Lực lượng Quds Qassem Soleimani. Ảnh: BBC
Đứng đầu quân đội Iran ở nước ngoài, Lực lượng Quds, Soleimani là chủ mưu đứng đằng sau các hoạt động của Iran khắp Trung Đông. Ông cũng là ngoại trưởng thực sự của Iran khi nói đến các vấn đề về chiến tranh và hòa bình.
Soleimani được coi là kiến trúc sư cho cuộc chiến của Tổng thống Syria Bashar al-Assad chống lại phiến quân ở Syria, sự trỗi dậy của các đội quân thân Iran tại Iraq, cuộc chiến chống lại nhóm IS và nhiều cuộc chiến khác ở nước ngoài.
Lôi cuốn và thường khó nắm bắt, vị tổng tư lệnh tóc bạc này được nhiều người kính trọng, nhưng cũng có người ghê sợ. Soleimani cũng trở thành nguồn cảm hứng cho một số thần thoại và meme trên mạng xã hội. Trong những năm gần đây, Soleimani trở nên nổi bật khi chỉ đạo các hoạt động bí mật. Ông nổi tiếng khắp Iran và trở thành chủ đề của các bộ phim tài liệu, báo chí, thậm chí cả âm nhạc.
Cho đến năm 2013, cựu nhân viên CIA John Maguire nói với tờ NYT rằng Soleimani là "người hoạt động quyền lực nhất tại Trung Đông".
Cái chết của Soleimani gây chấn động cả thế giới. Ngày 3/1, Lầu Năm Góc tuyên bố họ đã thực hiện thành công chiến dịch tiêu diệt Soleimani theo chỉ đạo của Tổng thống Donald Trump.
Soleimani (phải) rất thân thiết với Lãnh đạo Tối cao Iran Ayatollah Khamenei. Ảnh: EPA
Vụ ám sát diễn ra sau căng thẳng leo thang giữa Mỹ, Iran và những nhóm được Iran hậu thuẫn tại Iraq. Nguyên nhân căng thẳng bắt nguồn từ cái chết của một nhà thầu quân sự Mỹ trong vụ tấn công tên lửa nhằm vào một căn cứ Mỹ tại Iraq. Mỹ nói Iran đứng sau vụ này.
Mỹ đáp trả bằng một cuộc không kích nhắm vào lực lượng dân quân Kataib Hezbollah do Iran hậu thuẫn. Những người ủng hộ nhóm dân quân sau đó đã tấn công đại sứ quán Mỹ tại Baghdad.
Căng thẳng giữa Mỹ và Iran gia tăng kể từ khi Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân giữa Iran và các cường quốc thế giới. Thỏa thuận này nhằm hạn chế chương trình hạt nhân của Iran và ngăn họ phát triển vũ khí hạt nhân. Mỹ cũng đã tái áp đặt các lệnh trừng phạt lên Iran, khiến nền kinh tế nước này rơi vào tình trạng rơi tự do.
Sự trỗi dậy của dân quân
Soleimani được cho là có xuất thân kém cỏi và được học hành chính thức rất ít. Nhưng ông lại trỗi dậy thông qua lực lượng Vệ binh Cách mạng. Đây là một lực lượng hùng mạnh và tinh nhuệ nhất của Iran. Đồng thời, ông cũng rất thân thiết với Lãnh đạo tối cao Iran Ayatollah Ali Khomeini.
Sau khi trở thành tổng tư lệnh của Lực lượng Quds vào năm 1998, Soleimani đã cố gắng mở rộng ảnh hưởng của Iran tại Trung Đông bằng cách thực hiện các hoạt động bí mật, cung cấp vũ khí cho đồng minh và phát triển mạng lưới dân quân trung thành với Iran.
Trong suốt sự nghiệp của mình, ông được cho là đã hỗ trợ các nhóm người Kurd và người Hồi giáo dòng Shia tại Iraq trong cuộc chiến chống lại Saddam Hussein. Ông cũng giúp các nhóm khác tại khu vực như nhóm dân quân Shia Hezbollah ở Lebanon và tổ chức Hồi giáo Hamas ở vùng lãnh thổ Palestine.
Sau khi Mỹ xâm chiếm Iraq năm 2003, ông bắt đầu chỉ đạo các nhóm dân quân thực hiện các cuộc tấn công để chống lại quân đội và các căn cứ của Mỹ, giết chết hàng trăm người.
Ông cũng rất được tín nhiệm khi tìm ra chiến lược để Bashar al-Assad đáp trả cuộc nổi dậy vũ trang chống lại mình từ năm 2011. Sự hỗ trợ của Iran cùng với sự hậu thuẫn từ trên không của Nga đã giúp chính phủ Syria chiếm lại các thành phố và thị trấn trọng điểm.
Bản thân Soleimani đôi khi cũng xuất hiện trong lễ tang của những người Iran bị giết tại Syria và Iraq, nơi Iran triển khai hàng ngàn chiến binh và cố vấn quân sự.
Ông cũng thường xuyên di chuyển khắp khu vực, đi lại giữa Lebanon, Syria và Iraq, nơi mà ảnh hưởng của Iran đã tăng lên đều đặn. Khi bị sát hại, Soleimani đang trong đoàn xe đi từ sân bay Baghdad. Trong đoàn còn có thủ lĩnh nhóm Kataib Hezbollah là Abu Mahdi al-Muhandis cũng thiệt mạng.
Soleimani bị giết trong một cuộc không kích gần sân bay Baghdad. Ảnh: EPA
Vào tháng 4/2019, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đã chỉ định Lực lượng Quds và Vệ binh Cách mạng là các tổ chức khủng bố nước ngoài. Chính quyền Trump cho biết Lực lượng Quds đã tài trợ, cung cấp huấn luyện, vũ khí và trang thiết bị cho các nhóm khủng bố do Mỹ chỉ định ở Trung Đông, trong đó có phong trào Hezbollah và nhóm Thánh chiến Hồi giáo Palestine có trụ sở tại dải Gaza.
Trong một tuyên bố, Lầu Năm Góc cho biết Soleimani đã "tích cực phát triển các kế hoạch để tấn công các thành viên dịch vụ và các nhà ngoại giao Mỹ tại Iraq cũng như khắp khu vực. Tướng Soleimani và Lực lượng Quds của ông phải chịu trách nhiệm cho cái chết của hàng trăm binh sĩ Mỹ cũng như liên quân cùng với hàng ngàn người bị thương khác".
