(Tinmoi.vn) Mới đây, tờ The National Interest đã cho đăng bài viết “Nếu chiến tranh Trung-Nhật bùng nổ, Mỹ sẽ làm gì?” của tác giả Harry J. Kazianis. Liệu người Mỹ có sẵn sàng hi sinh để bảo vệ đồng minh của mình?
Tokyo và Bắc Kinh có thể sẽ lao vào cuộc chiến không tưởng tượng được
Trong vài tháng qua, Trung Quốc đã tiến hành tuần tra hàng hải (không dùng tàu thuyền) hàng ngày quanh quần đảo đang tranh chấp Senkaku/Điếu Ngư. Thậm chí, Bắc Kinh còn đưa tàu chiến tới khu vực cấm cách quần đảo này 12 dặm, tàu sân bay Liêu Ninh còn tiến hành tập trận cách đó 50 dặm vào hồi tháng hai. Chiến lược ngoại giao “cây gậy nhỏ” của Bắc Kinh chính thức chấm dứt.
Vào ngày 1/3, mưu đồ của Bắc Kinh càng lộ rõ. Hai chiến đấu cơ SU-27 của Trung Quốc đã áp sát, chỉ cách chiếc máy bay do thám P-3 Orion của Nhật Bản hơn 7 mét và cách quần đảo Senkaku khoảng 10 dặm về phía tây (điều này rất quen thuộc?). Phi công của Nhật Bản đã bị khiêu khích và cho máy bay đâm vào một trong 2 chiến đấu cơ của Trung Quốc. Cả 2 máy bay đã rơi xuống biển, không ai sống sót.
Theo lẽ tự nhiên, các bên đổ lỗi cho nhau. Bắc Kinh cáo buộc Nhật Bản vi phạm không phận Trung Quốc và xâm phạm Vùng xác định phòng không. Phía Nhật Bản cáo buộc các phi công Trung Quốc hành động thiếu thận trọng, áp sát máy bay của họ. Phương tiện truyền thông cả 2 nước đều lên tiếng thổi bùng ngọn lửa của “chủ nghĩa dân tộc”. Chỉ 72 giờ sau đó, m
ột nhóm gồm 20 người Trung Quốc đã đổ bộ lên một trong những hòn đảo đang tranh chấp trong đêm. Có tin đồn rằng Bắc Kinh biết điều này nhưng không hề ngăn chặn sự việc xảy ra. Hải quân Nhật Bản đã cử một đội quân tới đây để loại bỏ các cư dân Trung Quốc khỏi hòn đảo đang tranh chấp.
Bắc Kinh đe dọa sẽ sử dụng vũ lực nếu công dân của mình bị làm hại. Khi lực lượng hải quân Nhật Bản chỉ còn cách hòn đảo 20 dặm, chiến đấu cơ J-10 của Trung Quốc đã gửi tín hiệu cảnh báo đối phương. Sau đó, máy bay này tiến sát một tàu khu trục của Nhật Bản. Để tự vệ, tàu khu trục đã bắn hạ máy bay.
Vài giờ sau đó, quân đội Nhật Bản bắt đầu tiến hành loại bỏ các công dân Trung Quóc ra khỏi quần đảo Senkaku. Phía Bắc Kinh đã bắn cảnh cáo tên lửa “diệt tàu sân bay” DF-21D rơi xuống biển cách vị trí quân Nhật chỉ 10 dặm. Không nản lòng, quân đội Nhật Bản tiếp tục. Áp lực trong nước tiếp tục đè lên các nhà lãnh đạo Trung Quốc. Họ cảm thấy không còn sự lựa chọn nào nhưng để tiếp tục leo thang, họ ra quyết định bắn tên lửa đạn đạo và tên lửa hành trình về phía quân đội Nhật Bản. Ba tàu Nhật bị bắn tan tác. Truyền thông thế giới sẽ đưa hình ảnh những con tàu khổng nồ bị nổ tung và rất nhiều thi thể nổi lềnh bềnh trên biển. Thủ tướng Abe phải điện khẩn cho Tổng thống Obama chính thức kêu gọi sự giúp đỡ của Mỹ dựa trên các điều khoản của Hiệp ước liên minh Mỹ-Nhật vào lúc 3h sáng – cuộc gọi mà không một tổng thống nào muốn nhận. Chiến tranh ở châu Á dường như sắp nổ ra.
Thật may mắn vì những gì xảy ra ở trên chỉ là hư cấu. Nhưng kịch bản này rất có thể sẽ xảy ra nếu căng thẳng do tranh chấp chủ quyền tại châu Á không hạ nhiệt.
Khi chính quyền Obama tiến hành “xoay chục” – tái cân bằng châu Á thì có một khía cạnh của chiến lược này không được đánh giá đúng đó là việc Washington cam kết giúp đỡ các đồng minh, thậm chí phải đổ cả máu và tiền của. Trong chuyến thăm gần đây tới Nhật Bản, lần đầu tiên Tổng thống Obama tuyên bố quần đảo Senkaku là của Tokyo và được liên minh an ninh Mỹ-Nhật bảo vệ (trước đó, nhiều quan chức hàng đầu của Mỹ cũng từng tuyên bố tương tự).
Từ ví dụ trên cho thấy cuộc xung đột Trung-Nhật có thể bắt đầu từ kịch bản khó tin nhất, cả 2 bên đều có lỗi. Tổng thống Obama sẽ làm gì? Xem xét lại bài phát biểu gần đây của ông tại West Point có thể thấy ông vẫn theo chủ nghĩa lý tưởng, ủng hộ đồng minh về mặt tinh thần hơn hành động thực tế.
Điều đó cho thấy trọng tâm của chiến lược tái cân bằng của Mỹ sang châu Á và để lộ ra lỗ hổng chết người. Liệu rằng ông Obama có đi thuyết phục người dân của mình nên hi sinh mạng sống để bảo vệ những hòn đảo với cái tên nghe rất buồn cười, nơi mà hầu hết người Mỹ không thể tìm thấy trên bản đồ?
Xét tới quyền lực bị hạn chế của Tổng thống và ông chỉ còn 2 năm rưỡi tại vị, liệu ông có thể đưa nước Mỹ vào cuộc xung đột mà nhiều người nói đó không phải lợi ích của Mỹ? Nói cách khác: nếu Trung Quốc xâm lược quần đảo Senkaku, ông có bảo vệ Nhật Bản vô điều kiện? Hay nói rộng hơn: trong hoàn cảnh nào Mỹ sẽ đến cứu châu Á?
Đây chắc chắn là những câu hỏi đầy quan ngại. Có lẽ đó là lý do mà Thủ tướng Abe có những phản ứng gay gắt tại Đối thoại Shangri-La gần đây. Và có lẽ đây là lý do tại sao người Úc đang xem xét mở rộng vai trò của mình để trở thành “Một nước Úc lớn hơn” trong khu vực cũng như trên thế giới. Trong khi đó người Mỹ vẫn muốn ủng hộ đồng minh nhưng không thể hành động, ngay cả đối với một đồng minh hiệp ước.
Nhưng cần lưu ý, ông Obama có nhắc tới trường hợp sẽ can thiệp giống như kịch bản tác giả đã nêu ở trên. Vậy người Mỹ sẽ phản ứng ra sao? Nếu hầu hết người Mỹ không ủng hộ hành động quân sự của Mỹ tại Syria, liệu họ có ủng hộ một cuộc chiến trên quần đảo Senkaku, hay bãi Cỏ Mây hoặc bất cứ hòn đảo nào đang tranh chấp tại khu vực châu Á-Thái Bình Dương? Rõ ràng, lợi ích quốc gia của Mỹ đang bị đe dọa nếu hiện trạng của châu Á bị thay đổi. Nhưng trong thời đại thông tin bùng nổ và các mạng xã hội cuồng nhiệt như hiện nay, liệu các lợi ích đó có đủ để người Mỹ xả thân cho quần đảo Senkaku, một rặng san hô hay thậm chí là chết cho một trật tự thế giới?
Chắc chắn, Mỹ sẽ phải tái cân bằng Chính sách ngoại giao của mình tại châu Á và Washington sẽ đến giúp các đồng minh của mình. Việc hi sinh tính mạng của người Mỹ hay một cuộc xâm lược nhằm vào đồng minh hiệp ước của Mỹ là điều khó xảy ra trong tương lai gần khi mà Tổng thống Mỹ có được tầm nhìn như vậy.
Sự thịnh vượng và môi trường an ninh ổn định hiện có là do Washington và các đồng minh tạo ra sau Chiến tranh thế giới II. Vì vậy, Mỹ sẽ không thể bỏ rơi các đồng minh của mình cũng như trật tự thế giới hiện có ở châu Á-Thái Bình Dương. Nếu trật tự này bị phá vỡ, người Mỹ sẽ thấy họ sống trong môi trường quốc tế kém an toàn và bất ổn hơn.
Tuy nhiên, các đồng minh của Washington tại Châu Á-Thái Bình Dương cần hiểu những hạn chế của tái cân bằng của Mỹ tại khu vực. Nếu không hiểu điều đó, châu Á có thể sẽ rơi vào một cuộc khủng hoảng.
Bảo Linh (Theo tin tức từ The National Interest)
