Không biết từ bao giờ người ta luôn coi 2 mắt, 1 mũi, 1 miệng là đặc điểm tiêu chuẩn của sinh vật bình thường. Tuy nhiên, trong các truyền thuyết cổ đại, hình ảnh các vị thần có 3 mắt khiến người ta tò mò. Liệu rằng 2 mắt có thực sự là tiêu chuẩn của các sinh vật sống trên Trái đất? Có loài động vật nào 3 mắt không? Câu trả lời: Tất nhiên là có.
Ở một số loài động vật như thằn lằn, cá mập, kỳ nhông và ếch, chúng có một con mắt thứ 3, gọi mà mắt đỉnh. Mắt này thường không thể nhìn thấy vật thể nhưng có khả năng cảm nhận ánh sáng.
Nếu nhìn vào lịch sử hóa thạch, không khó để nhận thấy "hốc mắt" trên đỉnh đầu của một số loài động vật có xương sống thời cổ đại. Các nhà khoa học suy đoán rằng đây là con mắt thứ 3, tương đối phổ biến ở các loài lưỡng cư và bò sát. Chúng ta có thể thấy rõ hốc "con mắt thứ 3" trong xương hóa thạch của chúng, nhưng điều tương tự chưa được tìm thấy ở hóa thạch của chim và động vật có vú.
Con mắt thứ 3 của động vật khác với 2 con mắt còn lại cả về hình dáng lẫn chức năng.
Về hình dáng, con mắt thứ 3 khó phát hiện bằng mắt thường, nó nhỏ hơn 2 con mắt phía trước, lại bị da bao phủ nên không thể phân biệt được vị trí.
Về chức năng, con mắt thứ 3 thực chất chỉ là mô cảm quang. Nó chỉ có thể cảm nhận được sự hiện diện của ánh sáng, cảm nhận được sự chuyển động của các vật thể trong môi trường và sự thay đổi của ánh sáng.
Trên thực tế, số lượng mắt ở nhiều loài động vật không cố định, thậm chí có loài nhiều hơn 3 mắt. Ví dụ, Acromantula là loài nhện khổng lồ có 8 mắt, mỗi mắt có chức năng khác nhau. Chuồn chuồn là loài côn trùng có nhiều mắt nhất trên thế giới, có 3 mắt đơn và hơn 28.000 mắt nhỏ, tăng cường thị lực và không có điểm mù.
Con mắt thứ 3 của động vật có bị thoái hóa không? Vấn đề thoái hóa rất phức tạp và khó dự đoán, có những trường hợp thoái hóa con mắt thứ ba trong tự nhiên.
Một ví dụ là loài thằn lằn lớn chỉ có ở New Zealand, một sinh vật rất cổ đã phát triển mạnh mẽ cách đây khoảng 200 triệu năm. Loài thằn lằn này thuộc bộ tê giác và có mắt thứ 3 gần như mắt thường, có thủy tinh thể và võng mạc.
Chức năng của mắt thứ 3 thể hiện rõ ràng nhất ở thời thơ ấu. Khi da mắt bên trở nên dày hơn ở tuổi trưởng thành, chức năng của con mắt này dần mất đi.
Ở các động vật khác, cá mút, sinh vật nguyên thủy trên trái đất, ban đầu có 2 mắt ở đỉnh, một ở phần dưới, một ở tuyến tùng. Hai mắt này xếp thẳng hàng trên đỉnh đầu, tương tự như mắt đỉnh của động vật không xương sống và bò sát. Theo thời gian, mắt của cá mút dần thoái hóa thành một, cho đến khi không còn mắt nữa.
Trong những trường hợp này, mắt thứ 3 dần biến mất không có lý do cụ thể. Có thể thấy chọn lọc tự nhiên có sức mạnh rất khó lường.
Con người có mắt thứ 3 không?
Con người có con mắt thứ 3, con mắt này xuất hiện lần đầu trong thần thoại về Dương Tiễn. Trong tôn giáo, mắt thứ 3 có địa vị tối cao, được coi là "mắt của trời". Người sở hữu nó có thể nhìn thấy phàm trần và sở hữu sức mạnh mà người phàm không thể làm chủ được.
Tuy nhiên, đây chỉ là truyền thuyết, "mắt trời" không tồn tại. Nhưng với lịch sử tiến hóa lâu dài, ý tưởng này hoàn toàn có thể tồn tại.
Một giả thuyết táo bạo cho rằng trong cây tiến hóa, một số loài có mắt thứ 3. Tuân theo nguyên tắc đối xứng, động vật có vú cũng có thể có con mắt thứ 3, nhưng sau này đã bị thoái hóa.
Trên thực tế, suy đoán này có một số cơ sở thực tế nhất định. Con người vẫn còn tàn tích tiến hóa của con mắt thứ ba, nhưng nó nằm sâu trong não, được gọi là tuyến tùng. Nó có vai trò điều chỉnh hormone ở động vật có vú và động vật có xương sống.
Tuyến tùng nằm ở đỉnh gian não của động vật có xương sống và có chức năng cảm quang. Do sự tiến hóa không ngừng của con người, chức năng cảm quang của tuyến tùng ngày càng suy thoái, khả năng điều hòa nội tiết cũng được tăng cường, đóng vai trò quan trọng trong việc bài tiết melatonin trong cơ thể và điều hòa chu kỳ ngày đêm của cơ thể con người.
