Cách đây không lâu, Nauru từng là quốc gia giàu nhất nhì thế giới, đến mức người dân nơi đây dùng đôla làm giấy vệ sinh. Thế nhưng, thời thế thay đổi và những bước đi thiếu tầm nhìn đã biến Nauru nhanh chóng trở thành một quốc gia đói nghèo.
Mới đây, hòn đảo nhỏ ở Nam Thái Bình Dương Nauru nhận được lệnh từ tòa án cho biết tài khoản ngân hàng của họ đã bị một quỹ đầu tư Mỹ đóng băng. Quốc gia này lập tức phải đối mặt với đống đổ nát tài chính với số nợ lên tới 26 triệu USD.
Có diện tích 21 km2, Nauru là một trong những quốc đảo nhỏ nhất thế giới với dân số 10.000 người. Từng là thuộc địa của Anh, quốc gia nhỏ bé nằm cách thủ đô Sydney của Australia 4.000 km này có thời điểm đã khiến của thế giới ghen tị vì sự giàu có.
Cột mốc lích sử đánh dấu sự thay đổi ngoạn mục của Nauru là khi phát hiện ra lượng phân chim hóa thạch khổng lồ tích lũy trong hơn 1.000 năm. Phân chim là nguồn phân bón tuyệt vời và dẫn đến những nỗ lực khai thác triệt để.
Nauru từng là một quốc đảo xinh đẹp ở Nam Thái Bình Dương với mức độ giàu có thuộc hàng nhất nhì thế giới
Ban đầu, "phế phẩm" nói trên được khai thác bởi người nước ngoài. Tiếp đó, sau khi giành độc lập năm 1968, chính cư dân của Nauru cũng tiến hành công việc trên. Trong khoảng thời gian từ 1960 đến 1970, Nauru được xếp hàng đầu thế giới về mức độ giàu có, tính theo thu nhập trên đầu người do nhu cầu xuất khẩu phosphate tăng cao. Đó là một thành tựu vĩ đại cho một quốc gia nhỏ bé lạc lõng giữa Thái Bình Dương.
Nên đọc Trong thời gian "vàng son" này, chính phủ Nauru đã mua một đội máy bay Boeing 777, những chiếc tàu khổng lồ và các khách sạn quốc tế. Họ cũng thành lập một quỹ đàu tư khai thác mỏ mà theo số liệu được báo cáo năm 1980 có giá trị hơn 1 tỷ USD.
Thế nhưng, do đắm chìm trong sự giàu có, người dân nơi đây từ bỏ lối sống truyền thống và sa đà vào các loại thực phẩm thiếu lành mạnh, thuốc lá hay bia rượu, dẫn đến cuộc khủng hoảng về sức khỏe rất nặng nề với hai căn bệnh phổ biến là tiểu đường và béo phì. Tuổi thọ trung bình của người dân giảm xuống 50.
Tuy nhiên, những điều tồi tệ giờ mới bắt đầu, khi mà lượng phosphate đang dần cạn kiệt khiến nguồn thu của chính phủ suy giảm nhanh chóng, hòn đảo này trở nên tê liệt với khoảng 1/3 dân số trong độ tuổi lao động bị thất nghiệp. Những mỏ lớn được khai thác giờ chỉ còn là lớp đất hoang mục rỗng. Có tới 75% diện tích của Nauru được kết luận là không thể ở được. Dẫn đến vùng đất từng được coi là "hòn đảo thiên đường" nhờ thảm thực vật tuyệt đẹp và phong phú sẽ chẳng bao giờ có lại danh hiệu của nó một lần nữa.
Giáo sư John Connell, người đứng đầu Viện Khoa học địa chất, đại học Sydney cho hay: "Tác động của việc khai mỏ là rất nặng nề. Bạn biết đấy, phosphate tập trung ở đỉnh của các mẫu san hô, nếu muốn lấy phosphate ra, bạn phải múc chúng từ các đỉnh nhọn này. Do đó, việc khai thác tạo ra cảnh quan hết sức khác biệt, lởm chởm và trở nên vô dụng cho các mục đích sử dụng khác".
Phosphate là nguồn thu chính của người dân nơi đây, khiến họ nhanh chóng trở nên giàu có
"Họ trở nên giàu có bằng cách bán phosphate nhưng lại không khôn ngoan trong cách tiêu tiền. Trong cơn mê đắm vì việc giàu lên nhanh chóng, họ đã quên mất việc phải đi học và vào đại học", giáo sư Connell nói.
Cư dân địa phương cũng không hề muốn điều này xảy ra với đất nước của họ. James Aingimea, 84 tuổi, người đứng đầu giáo hội ở Nauru phát biểu: "Tôi ước Nauru có thể như trước đây. Khi tôi là một cậu bé, nó vô cùng đẹp đẽ. Có những hàng cây, màu xanh bao phủ khắp nơi, tôi có thể uống nước dừa tươi và ăn các loại quả khác. Chứng kiến những gì xảy ra hôm nay, tôi thực sự muốn khóc".
Rất nhiều người dân bản xứ đã bỏ việc, lao vào các chuyến du lịch đắt tiền, mua những mẫu xe hơi thời thượng - kể cả Lamborghini: "Hiếm khi có ai đó nghĩ đến việc đầu tư. Những tờ đôla có khi còn được dùng làm giấy vệ sinh. Mỗi ngày đều là một ngày hội", một người dân khác nói với đài BBC.
Nhiều năm sau đó, quốc đảo này bước vào tình trạng phá sản. Chính phủ - những người đã thực hiện hàng loạt các vụ đầu tư kém cỏi đã phải vay nợ từ nước ngoài.
"Rất nhiều tiền đã bị ném vào những dự án mà chẳng bao giờ thành công. Ví dụ như những tòa nhà ven biển ở Melbourne, khách sạn ở một vài quốc gia, nhà máy xử lý photphat ở Ấn Độ hay Philippines chẳng bao giờ cất cánh", giáo sư Connell tiết lộ.
Việc khai thác phosphate để lại những tác động rất lớn
Và giờ đây, rất nhiều ngôi nhà bị bỏ hoang, những chiếc xe sang trở thành đống sắt vụn.
Trong nỗ lực cải thiện tình hình, năm 2001, Nauru ký thỏa thuận với Australia về một trung tâm giam giữ ở nước ngoài để đổi lấy viện trợ. Tính đến nay, số tiền mà nước này nhận được là 27,1 triệu USD. Tuy nhiên, mọi thứ vẫn còn rất bộn bề và tình trạng nghèo đói đang bao phủ cả đất nước. Vậy là, từ một quốc đảo thiên đường, Nauru nay trở thành vùng đất bị lãng quên với đầy những tàn tích của việc khai thác tài nguyên thiên nhiên quá mức.
Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), nơi cung cấp các khoản vay phát triển cho Nauru, dự toán mức thu ngân sách sẽ tăng gấp ba lần vào cuối tháng 6/2014.
"Nauru phải đối mặt với nhiều thách thức phát triển nghiêm trọng. Đất nước này hầu như không có khu vực tư nhân, ít đất canh tác, hạn chế về việc cung cấp nước ngọt, mức độ nợ rất cao trong khi nguồn thu của chính phủ lại vô cùng hạn hẹp", ADB nói trong một cuộc đánh giá của họ năm 2014.
Yên Yên (Nguồn: ft.com)
Theo Người đưa tin
