Tiếng gáy của gà trống về bản chất giống như tiếng chuông báo thức, đúng giờ và đều đặn. Nghiên cứu đã tiết lộ rằng tiếng gà gáy có sức mạnh đáng kinh ngạc, đạt tới 130 decibel, tương đương với âm thanh của một chiếc máy bay bay ngang bầu trời. Âm thanh này vang vọng khắp vùng nông thôn và trang trại, khiến gà trống trở thành “nhạc sĩ” độc nhất vô nhị trên đất liền.
Để hiểu rõ hơn về âm lượng đáng kinh ngạc này, chúng ta có thể so sánh với giọng nói của con người. Âm thanh tối đa của một người bình thường là khoảng 100 decibel, thậm chí âm thanh kỷ lục thế giới cũng chỉ là 129 decibel. Dù có cường độ cao như vậy nhưng tiếng gáy của gà trống không ảnh hưởng đến tai và dây thanh âm của chúng.
Từ lâu, người ta dựa vào vai trò của ánh sáng mặt trời để giải thích tiếng gáy của gà trống. Người xưa cho rằng gà trống bị những tia nắng đầu tiên trong ngày kích thích nên mới cất tiếng gáy. Quan niệm này ăn sâu vào tâm thức mọi người, tiếng gà gáy gắn liền với thời điểm mặt trời mọc, người nông dân coi tiếng gáy là lời nhắc nhở tự nhiên, báo hiệu cư dân trong trang trại sắp bắt đầu ngày mới.
Nhưng cách giải thích truyền thống về tiếng gà trống gáy không hoàn toàn chính xác. Trước đây, cách hiểu của người dân về đồng hồ sinh học còn sai lệch, hầu hết các nhà nghiên cứu đều cho rằng hành vi gáy của gà chống chủ yếu bị ảnh hưởng trực tiếp bởi các yếu tố môi trường bên ngoài, đặc biệt là ánh sáng mặt trời. Trước năm 2013, cơ chế sinh học của tiếng gà gáy vẫn là câu hỏi chưa lời đáp trong giới khoa học.
Một nhóm các nhà khoa học tại ĐH Nagoya, Nhật Bản đã nghiên cứu về đồng hồ sinh học đằng sau tiếng gà trống. Trong giai đoạn đầu, họ cho những con gà tiếp xúc với ánh sáng mờ ảo, như thể đang đưa chúng vào một cõi mộng mơ trong đêm. Họ quan sát xem liệu tiếng gáy còn duy trì đều đặn hay không. Kết quả đáng ngạc nhiên, dù xung quanh thiếu nắng nhưng gà trống vẫn gáy đều đặn và có trật tự.
Trong thí nghiệm này, tần số của tiếng gáy tăng dần theo thời gian, cuối cùng đạt đỉnh điểm. Điều này khiến người ta suy đoán hành vi gáy không hoàn toàn được kiểm soát bởi ánh sáng bên ngoài, mà có cơ chế đồng hồ sinh học bẩm sinh ẩn giấu bên trong.
Để hiểu sâu hơn về cơ chế đồng hồ sinh học đằng sau hành vi gáy của gà trống, các nhà khoa học tiến hành giai đoạn thí nghiệm thứ hai. Họ đặt những chú gà trong môi trường có ánh sáng nửa ngày và tối nửa ngày để mô phỏng điều kiện ngày và đêm. Kết quả cho thấy tần suất gà trống gáy trước Bình Minh tăng lên đáng kể. Điều này tiếp tục làm sáng tỏ ảnh hưởng của sự thay đổi giữa ngày và đêm đối với gà trống.
Kết quả cho thấy rằng dưới điều kiện này, tần suất kêu của gà trống tăng rõ rệt trước. Sự tồn tại của đồng hồ sinh học khiến cho gà trống dễ dàng phát ra tín hiệu kêu trong một khoảng thời gian cụ thể, không chỉ bị ảnh hưởng bởi ánh sáng mặt trời.
Với những kết quả thực nghiệm trên, các nhà khoa học bắt đầu khám phá sâu hơn cơ chế ảnh hưởng của đồng hồ sinh học đến hành vi của gà trống. Nghiên cứu cho thấy tiếng gáy của gà được quyết định bởi đồng hồ sinh học của cơ thể. Sự tồn tại của đồng hồ này cho phép gà trống biết chúng đang ở thời điểm nào trong ngày, bất chấp các yếu tố bên ngoài và nhắc nhở cơ thể chúng phản ứng.
Đối với gà trống, mối quan hệ giữa đồng hồ sinh học với sự luân phiên ngày - đêm rất có ý nghĩa. Ngay cả khi không có sự thay đổi ánh sáng trong môi trường, tần số gáy của gà trống cũng không thay đổi đáng kể. Điều này cho thấy đồng hồ sinh học của chúng không chỉ được điều chỉnh bằng ánh sáng bên ngoài, mà còn có nhịp điệu bên trong.
Vào sáng sớm, gà trống biểu diễn một màn hòa tấu cuồng nhiệt. Đằng sau màn hòa tấu này là một nghi thức bí ẩn mà các nhà nghiên cứu tại ĐH Nagoya giải thích là điệu nhảy đan xen đồng hồ sinh học.
Họ phát hiện ra đằng sau tiếng gáy của gà trống là bữa tiệc chứa các hormone sinh lý. Vào thời điểm trước minh minh, đồng hồ sinh học bắt đầu hoạt động, giải phóng nội tiết tố nam testosterone. Hormone được kích hoạt giống như đồng hồ sinh học đang chơi một bản giao hưởng. Tiếng gáy của gà trống trước bình minh không còn là một giai điệu đơn giản mà là biểu hiện của nam giới được truyền cảm hứng từ hormone.
Sự tồn tại của đồng hồ sinh học cho phép gà trống giao tiếp hiệu quả hơn với bạn bè vào những thời điểm cụ thể, đồng thời thích nghi tốt hơn với những thay đổi của môi trường.
Trong quá trình tiến hóa lâu dài, cơ chế đồng hồ sinh học này giúp gà trống tồn tại tốt hơn trong các hệ sinh thái phức tạp và hay thay đổi, đảm bảo khả năng sinh sản và sinh tồn tổng thể của cả đàn.
Là loài động vật có tính xã hội, gà trống đã hình thành một hệ thống phân cấp xã hội chặt chẽ, cấu trúc xã hội này được thể hiện rõ ràng qua hành vi gáy của chúng. Quan sát cẩn thành hành vi gáy của gà trống ở các nhóm khác nhau, các nhà khoa học phát hiện thứ tự gáy thường liên quan chặt chẽ đến cấp bậc xã hội. Trong một đàn gà, chỉ có một con gà trống gáy đầu tiên, các con khác sẽ lần lượt gáy.
Thứ tự gáy không phải ngẫu nhiên mà phản ánh sự ổn định và tổ chức trong cơ cấu xã hội của gà trống. Tiếng gáy của con đầu đàn thường là tín hiệu cho cả đàn. Các con gà trống khác sẽ lần lượt đáp trả, tạo thành một chuỗi gáy có trật tự. Mối quan hệ có thứ bậc giúp việc giao tiếp nhóm trở nên rõ ràng và hiệu quả hơn, giúp tránh những xung đột không đáng có.
Gà trống gáy trước bình minh không chỉ thể hiện sự tồn tại và địa vị của bản thân, mà còn phản ánh nhận thức về lãnh thổ. Nó báo cho những con gà trống khác và cả đàn biết nó đang ở đâu, nhắc nhở chúng tránh xa lãnh thổ của nó. Chủ quyền lãnh thổ có ý nghĩa quyết định đối với sự sinh sản và sự sống còn của gà trống. Trải qua hàng nghìn năm tiến hóa, tiếng gáy trở thành khả năng cơ bản của gà trống để đảm bảo an ninh cho lãnh thổ của mình.
Hành vi gáy của gà trống không chỉ giúp giao tiếp xã hội bên trong đàn, mà còn là tín hiệu cảnh báo bên ngoài. Khi nhận thấy mối đe dọa tiềm ẩn hoặc kẻ xâm nhập tiếp cận, chúng sẽ phát ra âm thanh cảnh báo bằng cách gáy thường xuyên và to hơn. Hành vi này giúp cảnh báo kịp thời tới các thành viên khác trong đàn về những mối nguy hiểm tiềm ẩn.
Trong giao tiếp, tiếng gáy có thể truyền tải những thông điệp khác như lời chào, giao phối… Âm thanh và nhịp điệu khác nhau có ý nghĩa khác nhau. Bằng cách gáy, gà trống truyền đạt ý định và thể hiện tình trạng hiện tại của chúng, cho phép các cá thể cộng tác tốt hơn, và có lợi cho sự phát triển, tăng trưởng của quần thể.
