Trong khi xe tăng lăn bánh qua Quảng trường Đỏ, mọi người dựng rào chắn trên các cây cầu, Mikhail Gorbachev và Liên Xô đi theo con đường lịch sử, thì Sergei Krikalev ở trong không gian. Cách Trái đất 350 km, trạm vũ trụ Mir là ngôi nhà tạm thời của ông.
Ông được đặt biệt danh là "công dân cuối cùng của Liên Xô". Khi Liên Xô tan rã thành 15 quốc gia riêng biệt vào năm 1991, Krikalev được thông báo không thể trở về nhà vì đất nước từng hứa đưa ông quay lại không còn tồn tại.
Bị bỏ rơi trên vũ trụ
4 tháng trước đó, Krikalev, một kỹ sư bay 33 tuổi, đã lên đường từ Sân bay vũ trụ Baikonur của Liên Xô, đặt tại Kazakhstan đến trạm vũ trụ Mir. Nhiệm vụ của Krikalev được cho là kéo dài 5 tháng và quá trình huấn luyện đã không chuẩn bị cho anh ấy ở trong không gian lâu hơn thời gian này.
Sau đó cuộc đảo chính xảy ra. Krikalev nhớ lại: “Đối với chúng tôi, điều này thực sự là một bất ngờ. Chúng tôi không hiểu chuyện gì đang xảy ra. Khi đang thảo luận về nó, chúng tôi đã cố để hiểu nó ảnh hưởng tới ngành công nghiệp vũ trụ như thế nào".
Và sự ảnh hưởng này đã xảy ra. Người ta nói với Krikalev rằng không có tiền để đưa anh trở lại. Một tháng sau, anh vẫn nhận được câu trả lời tương tự: nhiệm vụ kiểm soát yêu cầu anh ở ngoài đó lâu hơn một chút. Một tháng nữa trôi qua, nhưng câu trả lời vẫn không thay đổi. "Họ nói rằng điều đó thật khó khăn đối với tôi, không tốt cho sức khỏe của tôi. Nhưng bây giờ đất nước đang gặp khó khăn như vậy, cơ hội tiết kiệm tiền phải được ưu tiên hàng đầu", Tạp chí Discover dẫn lời Krikalev.
Trò chơi chờ đợi
Trên thực tế, ông ấy có thể rời đi. Có một khoang tái nhập Raduga trên Mir, được thiết kế đặc biệt để quay trở lại Trái đất. Nhưng nếu dùng nó thì Mir sẽ kết thúc vì không còn ai khác để chăm sóc nó.
"Tôi tự hỏi liệu mình có đủ sức sống sót để hoàn thành chương trình hay không. Tôi không chắc", ông nói. Teo cơ, phóng xạ, nguy cơ ung thư, hệ thống miễn dịch trở nên yếu hơn theo từng ngày — đây chỉ là một số hậu quả có thể xảy ra khi tham gia sứ mệnh kéo dài trong không gian.
Trong trường hợp của Krikalev, nhiệm vụ kéo dài gấp đôi so với kế hoạch ban đầu. Ông ấy đã dành 311 ngày, hoặc 10 tháng, trong không gian, vô tình lập kỷ lục thế giới trong quá trình này. Trong thời gian đó, bốn nhiệm vụ theo lịch trình đã bị cắt giảm xuống còn hai và cả hai đều không có chỗ cho một nhà du hành vũ trụ khác.
Nga vào thời điểm đó đang gặp khó khăn lớn về tiền bạc do siêu lạm phát. Họ bán cho các quốc gia khác chỗ ngồi lên trạm vũ trụ trên tên lửa Soyuz. Ví dụ, Áo đã mua một chiếc ghế với giá 7 triệu USD, trong khi Nhật Bản mua một chiếc với giá 12 triệu USD để gửi một phóng viên truyền hình đến đó. Thậm chí còn có tin đồn về việc bán gấp Mir trong khi nó vẫn đang hoạt động. Tất cả những điều này chứng tỏ các thành viên phi hành đoàn khác đã quay trở lại Trái đất, trong khi Krikalev, kỹ sư bay duy nhất, không thể. Bị nhốt ở trong không gian, xa nhà, ông ấy yêu cầu họ mang mật ong đến để nâng cao tinh thần. Nhưng không có mật ong và thay vào đó họ gửi đi chanh và cải ngựa.
Ngày trở về
Krikalev cuối cùng đã trở lại Trái đất vào ngày 25/3/1992 sau khi Đức trả 24 triệu USD để mua vé cho người thay thế ông, Klaus-Dietrich Flade.
Khi hạ cánh, một người đàn ông có bốn chữ cái “USSR” và cờ Liên Xô màu đỏ trên bộ đồ vũ trụ xuất hiện từ khoang tàu Soyuz. Một báo cáo mô tả ngoại hình của anh "nhợt nhạt như bột mì và đẫm mồ hôi, giống như một cục bột ướt". Vào lúc đó, cả thế giới đã nghe nói về “nạn nhân của không gian” này. 4 người đàn ông đã giúp anh đứng, nâng đỡ khi anh đặt chân xuống đất. Một người trong số đó khoác cho Krikalev chiếc áo lông, người kia mang cho anh bát nước dùng.
Trong khi Krikalev xa Trái đất, vùng ngoại ô Arkalykh, thành phố nơi ông đặt chân đến, đã không còn thuộc Liên Xô mà trở thành một phần của nước cộng hòa độc lập Kazakhstan. Thành phố nơi ông sống không còn được gọi là Leningrad mà trở thành St.Petersburg.
Khi ở trong không gian, ông đã quay quanh Trái đất 5.000 lần và lãnh thổ của đất nước đã bị thu hẹp hơn 5 triệu km vuông. Đảng Cộng sản Liên Xô lãnh đạo đất nước từ những năm 1920 đã không còn là một tổ chức độc quyền chính trị và thay vào đó chỉ là một trong nhiều đảng phái. Mức lương hàng tháng 600 ruble của ông vào thời điểm bay vào vũ trụ được coi là mức lương tốt cho một nhà khoa học nhưng giờ đã bị mất giá. Bây giờ một tài xế xe buýt còn kiếm được gấp đôi.
"Sự thay đổi không phải là triệt để", Krikalev nói trong một cuộc họp báo vài ngày sau đó. "Tôi sống trên lãnh thổ của Nga, trong khi các nước cộng hòa được hợp nhất thành Liên bang Xô viết. Bây giờ tôi đã trở lại Nga, một phần của Cộng đồng các quốc gia độc lập."
Krikalev được phong làm Anh hùng của nước Nga và hai năm sau đó đã thực hiện một sứ mệnh không gian khác. Lần này, ông trở thành nhà du hành vũ trụ đầu tiên của Nga bay trên tàu con thoi của NASA. Và vài năm sau, ông trở thành người đầu tiên dành thời gian trên Trạm vũ trụ quốc tế mới.
(Theo RBTH)
>> Xem thêm: Cảnh báo mối nguy hiểm các nhà du hành vũ trụ đang gặp phải
