Tại một khu công nghiệp ở ngoại ô thành phố lớn nhất Bangladesh, có một nhà máy với những thiết bị mới tinh được nhập khẩu từ Đức, những hành lang vô trùng và các căn phòng kín mít. Nó chỉ đang hoạt động với 1/4 công suất. Đây là một trong 3 nhà máy mà hãng tin AP tìm thấy ỏ 3 lục địa. Chủ sở hữu cho biết họ có thể bắt đầu sản xuất hàng trăm triệu liệu vắc xin Covid-19 trong thời gian ngắn nếu như có được công thức và kỹ thuật. Tuy nhiên, những thứ này thuộc về các công ty dược phẩm lớn, nơi sản xuất ra 3 loại vắc xin được Anh, EU và Mỹ ủy quyền là Pfizer, Moderna và AstraZeneca. Tất cả các nhà máy vẫn đang chờ phản hồi.
Trên khắp châu Phi và Đông Nam Á, chính phủ các nước, các nhóm viện trợ và WHO đang kêu gọi các công ty dược chia sẻ thông tin bằng sáng chế của họ rộng rãi hơn để đáp ứng sự thiếu hụt vắc xin toàn cầu. Các công ty dược phẩm lấy tiền của người dân Mỹ hoặc châu Âu để phát triển chế phẩm với tốc độ nhanh chưa từng có. Họ đang đàm phán hợp đồng và thỏa thuận cấp phép độc quyền với từng nhà sản xuất để bảo vệ tài sản trí tuệ và đảm bảo sự an toàn.
Các nhà phê bình cho rằng cách tiếp cận chắp vá này quá chậm chạp giữa lúc nước sôi lửa bỏng. Đây là thời điểm cấp bách để ngăn virus trước khi nó biến đổi sang các dạng nguy hiểm hơn. Tháng trước, WHO đã kêu giọ các nhà sản xuất vắc xin chia sẻ bí quyết để "tăng đáng kể nguồn cung toàn cầu".
Abdul Muktadir, chủ sở hữu nhà máy Incepta ở Bangladesh nói: "Nếu điều đó có thể thực hiện thì ngay sau một đêm, mọi châu lục sẽ có hàng chục công ty có thể sản xuất các loại vắc xin này". Nhà máy Incepta trước đó từng sản xuất vắc xin phòng bệnh viêm gan, cúm, viêm màng não, bệnh dại, uốn ván và sởi.
Trên toàn thế giới, nguồn cung cấp vắc xin Covid-19 đang giảm rất nhiều so với nhu cầu. Số lượng thuốc sẵn có rất hạn chế và sẽ được chuyển đến các nước giàu. Theo WHO, gần 80% vắc xin cho đến nay được sử dụng ở 10 quốc gia. Hơn 210 quốc gia với dân số 2,5 tỷ người vẫn chưa nhận được mũi tiêm nào.
Cách tiếp cận theo từng thỏa thuận cũng có nghĩa là một số quốc gia nghèo hơn sẽ phải trả nhiều tiền hơn các nước giàu cho cùng một loại vắc xin. Nam Phi, Mexico, Brazil và Uganda đều trả số tiền khác nhau cho mỗi liều vắc xin AstraZeneca, trả nhiều hơn so với các chính phủ ở EU. Trong một email, AstraZeneca cho biết giá của vắc xin sẽ khác nhau tùy thuộc vào các yếu tố như chi phí sản xuất, nơi tiêm chủng và số lượng quốc gia đặt hàng.
Winnie Byanyima, giám đốc điều hành của UNAIDS cho biết: “Những gì chúng ta thấy ngày nay cách tiếp cận theo kiểu kẻ sống sót phù hợp nhất. Khi đó, những người có cái túi sâu nhất, có khuỷu tay sắc bén nhất đang tóm lấy mọi thứ, để mặc những người khác chết".
Tại Nam Phi, quê hương của biến thể Covid-19 đáng lo ngại nhất thế giới , nhà máy Biovac cho biết họ đang đàm phán với một nhà sản xuất giấu tên trong nhiều tuần nhưng không có hợp đồng để trưng ra. Và ở Đan Mạch, nhà máy Bavarian Nordic có năng lực dự phòng và khả năng sản xuất hơn 200 triệu liều nhưng cũng đang chờ tin từ nhà sản xuất vắc xin được cấp phép.
Các chính phủ và chuyên gia y tế đưa ra hai giải pháp tiềm năng cho tình trạng thiếu vắc xin: Thứ nhất là WHO hỗ trợ thành lập một nhóm để chia sẻ tự nguyện công nghệ, sở hữu trí tuệ và dữ liệu các phương pháp điều trị. Nhưng đến nay không một công ty nào đề nghị chia sẻ dữ liệu hay chuyển giao công nghệ cần thiết.
Thứ hai là đề xuất tạm đình chỉ quyền sở hữu trí tuệ trong thời kỳ đại dịch. Động thái này được ít nhất 119 quốc gia trong số 164 nước thành viên WTO và Liên minh châu Phi ủn hộ, nhưng bị các nhà sản xuất vắc xin cực lực phản đối. Các công ty dược phẩm nói rằng thay vì dỡ bỏ các hạn chế về quyền sở hữu chí tuệ, các nước giàu chỉ nên cung cấp nhiều vắc xin hơn cho nước nghèo thông qua COVAX. Tổ chức này đã phân phối những liều vắc xin đầu tiên vòa tuần trước nhưng số lượng rất hạn chế.
Nhưng các nước giàu không sẵn sàng từ bỏ những gì họ có. Đầu tháng này, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula Von der Leyen đã sử dụng cụm từ “lợi ích chung toàn cầu” để mô tả vắc xin. Tuy nhiên, vào cuối tuần, Liên minh châu Âu đã áp đặt các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đối với vắc xin, cho phép các quốc gia có quyền ngăn chặn vắc xin ra khỏi biên giới trong một số trường hợp.
Trong một cuộc phỏng vấn ngày 3/2 với Tạp chí Hiệp hội Y khoa Hoa Kỳ, Tiến sĩ Anthony Fauci nói: “Các quốc gia giàu có, bao gồm cả chúng ta, phải có trách nhiệm đạo đức khi bùng phát dịch bệnh toàn cầu như thế này. Chúng ta phải tiêm chủng cho toàn thế giới, không chỉ riêng đất nước mình".
Thế nhưng ở thời điểm hiện tại, khi mà các nhà máy sản xuất vắc xin khắp thế giới muốn được hợp tác, thúc đẩy tốc độ sản xuất thì các công ty dược phẩm vẫn chưa có phản hồi.
(Theo AP)
