Trung Quốc dưới thời ông Tập Cận Bình lãnh đạo đã trỗi dậy thành một sức mạnh đáng kể, ảnh hưởng trực tiếp đến trật tự cũng như nguyên tắc vận hành của thế giới hiện nay. Thế nhưng, thế giới vẫn còn 3 điều phức tạp chưa biết về đất nước này dưới thời Tập Cận Bình.
Có những điều thế giới đã biết về Trung Quốc dưới thời ông Tập Cận Bình, song còn nhiều điều quan trọng mà bên ngoài lãnh thổ Trung Quốc người ta vẫn chưa biết, hoặc không dễ tìm ra cách để biết, chẳng hạn những lãnh đạo chính trị ưu tú nào sẽ được chọn tại Đại hội X sẽ diễn ra vào cuối năm nay.
Nhưng trên tất cả, có 3 điều chưa rõ về Trung Quốc - những thứ mà dù đã có nhiều bằng chứng và các phân tích, nhiều quan sát được ghi nhận, thế nhưng người ta vẫn không cách nào xác thực. Những điều chưa biết này đều liên quan đến quan hệ của Trung Quốc đối với thế giới bên ngoài.
 |
| Trung Quốc dưới thời ông Tập Cận Bình đã có sự thay đổi diện mạo rất lớn. |
Trung Quốc sẽ trở thành cường quốc biển như thế nào?
Điều đầu tiên là Trung Quốc cuối cùng sẽ trở thành một cường quốc biển như thế nào? Các nhà phân tích ngoại giao và các vấn đề quốc tế, chẳng hạn như chuyên gia Robert Ross thuộc Đại học Boston đã chỉ ra rằng, trong khi từ thời nhà Thanh, Trung Quốc đã được thế giới biết đến là một cường quốc trên đất liền bằng các cuộc xâm lược nhiều quốc gia châu Á từ giữa thế kỷ 17 đến giữa thế kỷ 18, thì việc Trung Quốc trở thành một cường quốc biển lại chưa từng được xem là một vấn đề cho đến thời kỳ gần đây.
Dưới thời Mao Trạch Đông, lực lượng Hải quân Trung Quốc không có gì đáng nói và cũng không có năng lực biển thực sự. Chỉ dưới thời Đô đốc Liu Huaqing trong những năm 1980, quân đội mới bắt đầu xây dựng một lực lượng biển chiến lược cho Trung Quốc. Và chỉ từ những năm 1990, họ mới thực sự tập trung nghiêm túc vào các nguồn lực để nâng cao năng lực hải quân. Trung Quốc hiện nay đã có một tàu sân bay biên chế, một tàu sân bay khác sắp đi vào hoạt động. Trên các số liệu giấy tờ, Trung Quốc sở hữu nhiều tàu và tàu ngầm tương đương Mỹ. Nhưng về mặt công nghệ, họ vẫn còn nhiều khác biệt kém xa sức mạnh Mỹ.
 |
| Tàu sân bay Liêu Ninh của Trung Quốc. |
Ngay cả như vậy, thì lần đầu tiên trong lịch sử thế giới hiện đại, thế giới đang phải tính đến sức mạnh biển đang ngày càng được phát triển và được đề cao của Trung Quốc.
Nên đọcSức mạnh thực sự của Trung Quốc trong thế giới hiện đại
Điều thứ hai thế giới còn chưa biết về Trung Quốc liên quan đến sức mạnh nói chung. Thế giới bên ngoài, đặc biệt là Mỹ cùng mạng lưới đồng minh dày đặc, biết rõ làm thế nào để đối phó với một Trung Quốc vẫn còn yếu thế hơn. Kể từ cuộc gặp gỡ đầu tiên với nền công nghiệp hiện đại của phương Tây sau Chiến tranh thuốc phiện năm 1839, người ta mặc định Trung Quốc là một quốc gia có quan hệ kinh tế, chính trị và ngoại giao đối xứng với thế giới đã phát triển. Trung Quốc luôn luôn là kẻ yếu thế, là nạn nhân trong Thế chiến II, hoặc bị gạt ra bên lề giống như dưới thời Mao Trạch Đông.
Tuy nhiên, dưới thời Tập Cận Bình, thế giới lần đầu tiên chứng kiến sự đảo ngược mối quan hệ này. Thế giới bắt đầu phải đối mặt với một cái gì đó hoàn toàn mới mẻ, một Trung Quốc mạnh mẽ, và không chỉ muốn, mà còn có khả năng theo đuổi những đòi hỏi và khát vọng của họ bằng sức mạnh thực sự.
Trung Quốc trỗi dậy khiến thế giới đảo chiều
Cuối cùng, có một vấn đề phức tạp hơn nữa về các giá trị. Chúng ta biết rằng thế giới vận hành theo cách nguyên tắc và giá trị có nguồn gốc từ Mỹ và châu Âu, bởi suy cho cùng, đó cũng là bối cảnh mà nhân loại đã sống kể từ khi Thế chiến II kết thúc. Chúng ta biết loại cơ sở hạ tầng của quản lý và những nguyên tắc liên quan đến điều này. Chúng ta biết rằng vì những lý do hữu ích, những nguyên tắc đó phù hợp với nhu cầu của Trung Quốc cho một môi trường bên ngoài có thể dự đoán được. Trong khi tập trung vào những thách thức "cải cách và mở cửa" từ năm 1978 trở đi, Trung Quốc đã tham gia vào hệ thống này. Trung Quốc đã được hưởng lợi rất nhiều, thông qua những thứ như Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) mà họ tham gia từ năm 2001.
 |
| Trung Quốc đang nỗ lực cho khu vực và thế giới thấy họ là một đối tác tạo ra những giao dịch thương mại tự do mới. |
Tuy nhiên bây giờ, chúng ta đang chứng kiến hai hiện tượng mới. Sự thống nhất do Mỹ dẫn đầu từ trước đến nay bắt đầu cho thấy những vết nứt và biến dạng. Tổng thống Donald Trump đã mang đến những sự không chắc chắn mới. Châu Âu và các cường quốc khác đã bắt đầu thảo luận nhiều hơn về việc chú trọng đến những lợi ích song phương của họ. Trong bối cảnh này, Trung Quốc xuất hiện như một cường quốc đi đầu trong các vấn đề chống biến đổi khí hậy và tạo ra những giao dịch thương mại tự do mới.
Mặc dù vậy, nếu chúng ta đặt ra câu hỏi "Thế giới hoặc khu vực đang vận hành theo các giá trị Trung Quốc như thế nào?" thì sẽ rất khó để tìm ra câu trả lời rõ ràng. Trung Quốc dưới thời Tập Cận Bình rõ ràng phản đối thảo luận phương Tây phổ quát. Họ ủng hộ thế giới đa cực, và vẫn duy trì đường lối không can thiệp vào công việc của nước khác. Các nhà phê bình đã chỉ trích Trung Quốc rằng chỉ biết quan tâm đến lợi ích của mình, bỏ qua những vấn đề quốc tế cấp bách.
Tất nhiên, thực tế là cho đến bây giờ, thế giới vẫn không biết câu trả lời chính xác cho những câu hỏi này. Thế giới có thể vẫn tồn tại sau một "tấm mành mờ ảo". Thế nhưng, ngay cả bản thân Trung Quốc cũng không biết họ sẽ trở thành một sức mạnh biển như thế nào, một cường quốc ra sao, hoặc một cái gì đó để đẩy mạnh các giá trị bên ngoài. Và cho đến khi mọi thứ sáng tỏ, những vấn đề này sẽ không thể biến mất, nó ảnh hưởng trực tiếp đến kỷ nguyên đang có những thay đổi lớn lao của nhân loại.
Lê Huyền (The Diplomat)
