Chiếc máy bay chở đầy vắc xin vừa hạ cánh tại sân bay Santiago vào cuối tháng Giêng. Tổng thống Chile, Sebastián Piñera khi ấy tươi cười rạng rỡ nói: "Hôm nay là một ngày của niềm vui, cảm xúc và hy vọng". Nguồn gốc của hy vọng chính là Trung Quốc - quốc gia mà Chile và hàng chục nước khác đang phụ thuộc để thoát khỏi đại dịch Covid-19.
Chiến dịch ngoại giao vắc xin của Trung Quốc đã thành công đáng ngạc nhiên. Nước này cam kết cung cấp khoảng nửa tỷ liều vắc xin cho hơn 45 quốc gia, theo AP. Chỉ với 4 nhà sản xuất vắc xin của Trung Quốc tuyên bố họ có thể sản xuất ít nhất 2,6 tỷ liều trong năm nay, một phần lớn dân số thế giới sẽ được tiêm chủng mà không cần đến vắc xin phương Tây.
Trong bối cảnh khan hiếm dữ liệu công khai về vắc xin của Trung Quốc, những nước phụ thuộc vào họ vẫn do dự về hiệu quả và độ an toàn, đồng thời lo ngại về những gì Bắc Kinh muốn trao đổi khi giao hàng. Tuy nhiên, việc tiêm vắc xin Trung Quốc đã bắt đầu ở hơn 25 quốc gia và thuốc của họ đã được chuyển giao cho 11 nước khác. Đó là một việc phi thường có khả năng cứu vãn thể diện cho Trung Quốc sau khi bị chỉ trích vì để dịch bệnh lây lan. Giống như Ấn Độ và Nga, Trung Quốc đang cố gắng xây dựng thiện chí và đã cam kết lượng vắc xin ở nước ngoài nhiều hơn khoảng 10 lần so với lượng vắc xin được phân phối trong nước.
Krishna Udayakumar, giám đốc sáng lập Trung tâm Phát minh Duke Global Health, cho biết: “Chúng tôi đang thấy chắc chắn rằng Chính sách ngoại giao vắc xin theo thời gian thực bắt đầu có hiệu quả. Trung Quốc dẫn đầu về khả năng sản xuất vắc xin ở trong nước và cung cấp chúng cho những nước khác. Một số được quyên góp, một số được bán, và một số chi ghi nợ".
Trung Quốc cho biết họ đang "viện trợ vắc xin" cho 53 quốc gia và xuất khẩu sang 27 quốc gia, nhưng từ chối cung cấp danh sách cụ thể. Bắc Kinh cũng bác bỏ việc ngoại giao vắc-xin . Người phát ngôn Bộ Ngoại giao nước này cho biết Bắc Kinh coi vắc xin là “hàng hóa công cộng toàn cầu”. Các chuyên gia Trung Quốc bác bỏ bất kỳ mối liên hệ nào giữa việc xuất khẩu vắc xin và việc cải tạo hình ảnh của họ. Wang Huiyao, chủ tịch Trung tâm Trung Quốc và Toàn cầu hóa, một viện nghiên cứu tại Bắc Kinh, cho biết: “Tôi không thấy có mối liên hệ nào ở đó. Trung Quốc nên làm nhiều hơn nữa để giúp đỡ các quốc gia khác, bởi vì đang làm tốt”.
Trung Quốc đã nhắm mục tiêu vào các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình phần lớn bị bỏ lại phía sau khi các nước giàu mua hầu hết các loại vắc xin đắt tiền do Pfizer và Moderna sản xuất. Dù có sự chậm trễ ở Brazil và Thổ Nhĩ Kỳ, Trung Quốc đã tận dụng sự chậm chạp của các nhà sản xuất vắc xin Mỹ và châu Âu.
Giống như nhiều quốc gia khác, Chile nhận được số lượng vắc xin Pfizer ít hơn nhiều so với cam kết đầu tiên. Sau khi chương trình tiêm chủng bắt đầu vào cuối tháng 12, nước này chỉ nhận được khoảng 150.000 trong số 10 triệu liều đặt mua của Pfizer. Mãi cho đến khi công ty Trung Quốc Sinovac Biotech Ltd. cung cấp 4 triệu liều vào cuối tháng Giêng, Chile mới bắt đầu tiêm chủng cho 19 triệu người với tốc độ ấn tượng. Theo ĐH Oxford, quốc gia này hiện có tỷ lệ tiêm chủng trên đầu người cao thứ 5 trên thế giới.
Indonesia đã nhận được 140 triệu liều vắc xin từ Trung Quốc. Tổng thống Joko Widodo là người được tiêm đầu tiên. Trong số những người có mặt tại địa điểm tiêm chủng có nữ bác sĩ thực tập Susi Monica. Bất chấp những thắc mắc về hiệu quả của thuốc, Monica nói việc tiêm thuốc rất xứng đáng, đặc biệt là khi cô không có bất cứ phản ứng phụ nào sau mũi tiêm đầu tiên.
Indonesia và nhiều quốc gia có thu nhập thấp cũng như trung bình không có nhiều lựa chọn. Theo ĐH Duke, việc triển khai vắc xin trên toàn cầu chủ yếu là ở các nước giàu, chiếm 5,8 tỷ trong số 8,2 tỷ liều được mua trên toàn thế giới. Vắc xin của Trung Quốc có thể được bảo quản trong tủ lạnh tiêu chuẩn, rất hấp dẫn với các nước như Indonesia. Nước này nằm ở giữa đường xích đạo và có thể gặp khó khăn khi dự trữ vắc xin siêu lạnh như Pfizer.
Phần lớn vắc xin Trung Quốc là của Sinovac và Sinopharm, cả hai đều dựa trên một công nghệ truyền thống gọi là vắc xin vi-rút bất hoạt. Một số quốc gia coi nó an toàn hơn so với Công nghệ mới của phương Tây, mặc dù dữ liệu an toàn của vắc xin Pfizer, Moderna và AstraZeneca được công khai còn vắc xin Trung Quốc thì không. Teymur Musayev, một quan chức của Bộ Y tế Azerbaijan, đã đặt mua 4 triệu liều Sinovac cho biết: “Loại vắc xin này được chọn vì nó được phát triển trên nền tảng khử hoạt tính truyền thống và an toàn".
Ở châu Âu, Trung Quốc đang cung cấp vắc xin cho các nước như Serbia và Hungary - một chiến thắng địa chính trị quan trọng ở Trung Âu và Balkan - nơi phương Tây, Trung Quốc và Nga đang cạnh tranh để giành ảnh hưởng chính trị và kinh tế. Khu vực châu Âu trải dài này là mảnh đất màu mỡ để Trung Quốc tăng cường quan hệ song phương với các nhà lãnh đạo dân túy của Serbia và Hungary, những người thường xuyên chỉ trích EU. Serbia đã trở thành quốc gia đầu tiên ở châu Âu bắt đầu tiêm vắc xin cho cho người dân vào tháng Giêng. Cho đến nay, nước này đã mua 1,5 triệu liều vắc xin Sinopharm, chiếm phần lớn nguồn cung của đất nước và một lượng nhỏ vắc xin Sputnik V và Pfizer của Nga.
Hungary đã mất kiên nhẫn trước sự chậm trễ của Liên minh châu Âu và sớm trở thành quốc gia đầu tiên trong EU chấp thuận vắc xin của Trung Quốc. Ngày 28/2, Thủ tướng Hungary Viktor Orban đã tiêm vắc xin Sinopharm, sau khi tuyên bố tin tưởng nhất vắc xin của Trung Quốc.
Nhiều nhà lãnh đạo đã công khai ủng hộ vắc xin của Trung Quốc để giảm bớt lo ngại. Sanjeev Pugazhendi, một quan chức y tế tại đảo quốc Seychelles ở Ấn Độ Dương, cho biết: “Mọi người có tất cả các lý thuyết về vi mạch trong đầu, chỉnh sửa gen, triệt sản trên các nền tảng truyền thông xã hội. Nhưng khi chúng tôi bắt đầu tiêm vắc xin cho các nhà lãnh đạo, cácthủ lĩnh đạo tôn giáo và nhân viên y tế, điều đó bắt đầu giảm dần”.
Các chuyên gia nói rằng các nỗ lực ngoại giao vắc xin của Bắc Kinh là tốt cho cả Trung Quốc và thế giới đang phát triển. "Vì sự cạnh tranh về ảnh hưởng, các nước nghèo có thể tiếp cận với vắc xin sớm hơn. Tất nhiên, đó là giả định tất cả các loại vắc xin đều an toàn và được phân phối đúng cách”, Yun Jiang, biên tập viên quản lý của China Story Blog tại ĐH Quốc gia Úc cho biết.
Sinopharm cho biết vắc xin của họ có hiệu quả 79% dựa trên dữ liệu tạm thời từ các thử nghiệm lâm sàng. Chủ tịch của Sinopharm cho biết họ chưa gặp trường hợp bất lợi nghiêm trọng nào khi phản ứng với vắc xin của họ. Yanzhong Huang, chuyên gia y tế toàn cầu tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Hoa Kỳ, cho biết các công ty vắc xin Trung Quốc đã “chậm chạp và thiếu sót” trong việc công bố dữ liệu thử nghiệm của họ. Không ai trong số ba ứng cử viên vắc xin của Trung Quốc được sử dụng trên toàn cầu công khai dữ liệu thử nghiệm lâm sàng giai đoạn cuối. CanSino, một công ty Trung Quốc khác nói một mũi vắc xin của họ hiệu quả 65%, đã từ chối phỏng vấn.
Các hoạt động kinh doanh dược phẩm của Trung Quốc cũng gây ra nhiều lo ngại. Năm 2018, có thông tin cho rằng một trong những công ty vắc xin lớn nhất Trung Quốc đã làm giả dữ liệu để bán vắc xin phòng bệnh dại của mình. Cùng năm đó, có tin một công ty con của Sinopharm, công ty đứng sau một trong những loại vắc xin Covid-19 hiện nay, đã sản xuất vắc xin bạch hầu không đạt tiêu chuẩn được sử dụng trong các đợt tiêm chủng bắt buộc.
Một cuộc thăm dò ý kiến của YouGov vào tháng 12 với 19.000 người ở 17 quốc gia và khu vực về các loại vắc xin khác nhau cho thấy Trung Quốc nhận được số điểm thấp thứ hai, cùng với của Ấn Độ. Tại Philippines, quốc gia đã đặt hàng 25 triệu liều Sinovac, chưa đến 20% số người được hỏi bày tỏ sự tin tưởng vào vắc xin của Trung Quốc.
(Theo AP)
